بخش نخست این کتاب با عنوان «جهاد و شهادت» متن یک خطابه از آیت‌الله طالقانی است که در ماه محرم سال ۱۳۴۱ شمسی در مراسم عزاداری امام حسین (ع) -که به همت «مکتب توحید» و انجمن اسلامی مهندسین در تهران با حضور جمعی از مردم برگزار شد- ایراد شده است و موضوع آن، مفهوم جهاد، مبارزه با ظلم و دفاع در اسلام است. بخش دوم شامل سه مقاله است. نخست، متن خطابۀ آیت‌الله طالقانی به مناسبت عید قربان که در سوم اردیبهشت ۱۳۴۳ پس از اقامه نماز عید در بند ۴ زندان قصر ایراد شده است. دوم، مقاله «تمرکز و عدم تمرکز مرجعیت» که در سال ۱۳۴۰ پس از وفات آیت‌الله بروجردی نگارش یافته است و سوم، خلاصه‌ای از کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله: حکومت از نظر اسلام» که در سال ۱۳۳۴ نیز به طور مستقل به چاپ رسیده است. متن سخنرانی آیت‌الله طالقانی با عنوان «جهاد و شهادت» نخستین بار در کتاب «گفتار عاشورا» در سال ۱۳۴۱ به چاپ رسیده و سپس در سال‌های بعد، علاوه بر اثر حاضر، توسط ناشران دیگر هم در قالب کتابی با عنوان «جهاد و شهادت» به تنهایی، یا به انضمام مقالات دیگر منتشر شده است.
