کتاب حاضر پژوهشی در احوال، افکار، آثار و زمانه آیت‌الله طالقانی به قلم محمد اسفندیاری است که ویراست اول آن در سال ۱۳۸۴ توسط نشر صحیفه خرد به چاپ رسید. در سال ۱۳۹۳ نویسنده پس از بازخوانی و تحقیق بیشتر ویراست دوم آن را برای چاپ به شرکت سهامی انتشار سپرد که از لحاظ حجم، بیش از صد صفحه به ویراست نخست افزوده شده است. کتاب حاضر ویراست دوم و شامل سه بخش است. بخش اول با عنوان کارنامه، زندگینامه آیت‌الله طالقانی است که به گفته نویسنده، ساختاری موضوعی-تاریخی دارد. بخش دوم با عنوان اندیشه‌نامه، به بررسی اندیشه‌های او بر اساس تألیفات، سخنان و فعالیت‌هایش می‌پردازد. به باور نویسنده، مهمترین کلیدواژه‌های طالقانی که بیانگر دغدغه و هدف او هستند عبارتند از: قرآن، توحید، شرک، طاغوت، قسط، آزادی، تکامل، استعمار، استبداد، استثمار، حرکت، استعدادها، حق مردم، موجود زنده (انسان) و شورا. در بخش سوم با عنوان کتابنامه، تألیفات طالقانی و کتاب‌هایی که دربارۀ او منتشر شده‌اند، بررسی شده است. نویسنده در مقدمه ادعا می‌کند که کوشیده است در این پژوهش بی‌طرف باشد و از بزرگنمایی و فضیلت‌تراشی و نیز خروج از مسیرانصاف خودداری کند. او در توضیح اهمیت پرداختن به زندگی و اندیشه طالقانی می‌نویسد: «دو جنبه از شخصیت طالقانی مهم است: نخست اینکه از پیشگامان نهضت اصلاح دینی و روشنفکری دینی بود و مردم را به اسلام مترقی (عقلانی-انسانی) فرا می‌خواند و دوم اینکه از رهبران انقلاب اسلامی بود و مرد شماره دو آن و انقلاب را به سمت دین عقلانی و انسانی دلالت می‌کرد.»
