کنگره انجمن‌های اسلامی

معرفی: گردهمایی انجمن‌های اسلامی برای اولین بار در شهریور 1340 در تهران برگزار می‌شود. میزبان و مؤسس این گردهمایی، انجمن اسلامی مهندسین بوده و از نمایندگان انجمن اسلامی معلمان، انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه‌های تهران، شیراز، مشهد و اصفهان، کانون نشر حقایق اسلامی مشهد، انجمن تبلیغات اسلامی تهران و کرمانشاه، انجمن اسلامی بانوان مشهد -که البته نمایندۀ آن انجمن سید محمدحسین روحانی بوده- برای حضور در این گردهمایی دعوت شده است. به جز نمایندگان انجمن‌های اسلامی، آیت‌الله محمود طالقانی، آیت‌الله محمدحسین طباطبایی، آیت‌الله مرتضی مطهری، آیت‌الله واعظ‌زاده، مهدی بازرگان، یدالله سحابی، مرتضی جزایری و هادی خسروشاهی هم از مدعوین این کنگره بوده‌اند. ابتدا بنا بوده که این کنگره در مشهد برگزار شود اما در نهایت تصمیم گرفته می‌شود که با توجه به کوچکی شهر مشهد و افزایش احتمال برخورد ساواک با این کنگره، برنامه در تهران برگزار شود. همچنین، مهدی بازرگان و یدالله سحابی به علت حضور در مراسم یادبود شهدای سی‌ام تیر 1331 بازداشت بودند و نتوانستند در این مراسم حضور داشته باشند. روز آخر اولین کنگره به دیدار از سرم‌سازی حصارک و سد تازه تأسیس کرج گذشته است که در حاشیه آن، عکس گرفته شده است. سپس، اعضای کنگره به روستایی در شمال سدّ کرج، به نام حسنک دَر رفته و ناهار را آنجا خورده‌اند. پس از پایان یافتن اولین کنگره، دبیرخانه‌ای به نام دبیرخانۀ کنگرۀ انجمن‌های اسلامی تشکیل می‌شود که محل آن در شرکت سهامی انتشار بوده است. محمدمهدی جعفری تنها کارمند رسمی این دبیرخانه بوده است. دومین کنگره، در سال 1341 برگزار می‌شود که این بار مهدی بازرگان و یدالله سحابی هم حضور داشتند ولی به علت اوضاع سیاسی آن سال، شرکت‌کنندگان کمتر از سال نخست بودند. سرانجام نیز به علت حوادث سیاسی سال 1341 و 1342 و زندانی شدن بیشتر اعضا، دبیرخانه و کنگره، به طور کامل تعطیل می‌شود.