آیت‌الله طالقانی اولین سخنران اولین کنگره جبهه ملی دوم بود. این کنگره از چهارم دی ۱۳۴۱ آغاز شد و تا یازدهم دی ماه ادامه داشت. افتتاحیه کنگره مصادف با مبعث پیامبر بود و به همین مناسبت آیت‌الله طالقانی به عنوان اولین سخنران انتخاب شد. او در این سخنرانی ضمن ارائۀ تفسیری کوتاه از سورۀ مدثر، بر اصول مبارزه بر پایه مکتب اسلام تأکید کرد و برخورداری از حسن‌نیت، صمیمیت و دوری از هرگونه حبّ قدرت و ریاست را برای به سرانجام رساندن مسئولیت بزرگی که اعضای جبهه ملی به دنبال تحقق آن بودند، ضروری دانست.
این کنگره در منزل حاج حسن قاسمیه برگزار شده و یکی از مهمترین کنگره‌های جبهه ملی بوده است. ریاست کنگره با الله‌یار صالح بود و نواب رئیس، کریم سنجابی و مهدی آذر بودند. در این کنگره علی‌رغم بحث‌ها و برخی موافقت‌ها، عضویت نهضت آزادی که آیت‌الله طالقانی از رهبران آن بود، در جبهه ملی دوم پذیرفته نشد.