آیت‌الله طالقانی در سخنرانی‌ای که متن آن در مجلۀ نور دانش منتشر شده، دربارۀ ویژگی‌ها و رخدادهای دوره‌های پنجم و ششم که از آخرین دوره‌های سیر تاریخی اسلام هستند و دورۀ پراکندگی و انحطاط مسلمانان است، نوشته و شرایط مسلمانان را در این دوران وصف کرده است.