روز شانزدهم اسفند ۱۳۵۷، روزنامۀ کیهان به نقل از امام خمینی تیتر زد که «زن‌ها باید با حجاب به وزارتخانه‌ها بروند». این خبر موجب اعتراض بخشی از زنان و برگزاری تجمعات اعتراضی شد. به خصوص که به مناسبت روز جهانی زن در هفدهم اسفند راهپیمایی بزرگی انجام شد. در واکنش به این رویدادها، آیت‌الله طالقانی در مصاحبه‌ای بر اجباری نشدن حجاب تأکید کردند.
متن حاضر تفسیر آیات ۱ تا ۶ سوره نساء به قلم آیت‌الله طالقانی است که در جلد چهارم کتاب «پرتوی از قرآن» آمده است. این جلد از این کتاب شامل تفسیر آیاتی از سورۀ آل عمران و سورۀ نساء است.
طالقانی تا زمستان سال ۱۳۵۴ تفسیر آیات سوره نساء را تا آیۀ ۲۲ پیش برده بود ولی این روند به دلیل دستگیری او در این سال متوقف شد تا اینکه بعداً در زندان تفسیر آیات ابتدایی این سوره را از اول تا آیه ۲۴ مجدداً مکتوب کرد و به خارج از زندان فرستاد. لذا تفسیر و دسته‌بندی تفسیری برخی از این آیات دو بار آمده است. البته در محتوا تفاوت وجود دارد. آیات ۱ تا ۶ سورۀ نساء دربارۀ توصیه به رعایت قسط و عدل دربارۀ ایتام و زنان است. طالقانی این بار در تفسیر دوبارۀ این آیات بیشتر بر وضعیت تاریخی و الزامات اجتماعی زمان نزول متمرکز بوده است.
لازم است ذکر شود که کتاب شش جلدی «پرتوی از قرآن» از مهمترین آثار آیت‌الله طالقانی است. او راه رهایی مسلمانان از تفرقه و نیز راه رستگاری انسان را در ناملایمات و گمراهی‌های عصر مدرن، بازگشت به قرآن کریم می‌دانست. بنابراین پس از سال‌ها تفسیر شفاهی قرآن بر منبر و در جلسات مختلف، از سال ۱۳۴۱ تصمیم گرفت یک مجموعه تفسیر را نگاشته و منتشر کند.
آیت الله طالقانی در سال ۱۳۵۲ یعنی بعد از بازگشت از تبعید به شهرستان بافت ، به درخواست خانواده سلسله جلسات تفسیر قرآن را برای آنها برگزار کرد. او در این جلسات به ترتیب سوره‌های قرآن پیش می‌رفت و بعد از تفسیر سورۀ حمد به تفسیر سورۀ بقره پرداخت و در هفت جلسه آیات یک تا ۳۹ این سوره را تفسیر کرد. اما یک سال و نیم بعد از پایان تبعید ، در دوم آذر ۱۳۵۴ مجدداً دستگیر و به این ترتیب جلسات تفسیر قرآن متوقف شد.
مطلب حاضر، قسمت اول این سلسله جلسات است که به تفسیر سورۀ حمد اختصاص دارد. طالقانی در ضمن تفسیر سورۀ حمد، به مسئلۀ «تکامل» نیز می‌پردازد و توضیحات مفصلی حول نظریۀ تکامل داروین ارائه و جنبه‌های قابل پذیرش و غیر قابل پذیرش آن را کالبدشکافی کرده است. او همچنین در تکمیل مبحث تکامل، آیات ۴۵ و۴۶ سورۀ نور دربارۀ تکامل خلقت و آیات ۳۸و۳۹ سورۀ بقره را که مربوط به خلقت حضرت آدم(ع) است، نیز تفسیر کرده است.
آیت‌الله طالقانی زمانی که در زندان به سر می‌برده، به صورت منظم و نیز پراکنده سخنانی پیرامون درس‌آموزی از قرآن و بهره‌گیری از مضامین آن برای زندگی ایراد کرده است که بخش منظم آن در کتاب «پرتوی از قرآن» به صورت تفسیر قرآن و بخش پراکندۀ آن بعدها در بخش «با قرآن در زندان» در کتاب «درس‌های قرآنی» منتشر شده است. بخش اخیر بر اساس یادداشت‌های شخصی محمدمهدی جعفری، از یاران و همراهان طالقانی در زندان، از آن سخنرانی‌ها تهیه شده است و از ۱۹ شهریور ۱۳۴۳ تا ۲۳ اردیبهشت ۱۳۴۴ را در بر می‌گیرد. جعفری در این باره می‌نویسد: «این مطالب را نه می‌توان تقریرات آیت‌الله طالقانی دانست و نه سخنرانی‌های ضبط شدۀ ایشان به حساب آورد. بلکه برداشت‌هایی است، غالباً نقل به مضمون، از این کمترین که گاه برای تکمیل جمله‌ای و مطلبی از خاطرۀ دچار پیری شده و احیاناً به فراموشی افتاده، سود جسته‌ام و گاه نیز از منابعی استفاده شده است.»
مطلب حاضر متن یکی از این سخنرانی‌هااست که در تاریخ ۲۸ آبان ۱۳۴۳ ایراد شده و طالقانی در آن، ایمان و معنویت را، که از راه‌هایی چون خواندن نماز حاصل می‌شود، عامل آرامش بشر و نجات او از اضطراب دائم معرفی کرده است.
کلیه حق و حقوق برای مجتمع فرهنگی آیت الله طالقانی محفوظ می باشد.
