ميزات مکتب اسلام 

در ذهن مردمی که از حقیقت آثار و مميزات این مکتب دورند یا دور افتاده‌اند با دیدن عنوان «مکتب اسلام» این سؤال خطور می‌کند: این مکتب چه مختصات و مميزات و برتری بر دیگر مکتب‌های علمی و تربیتی دارد؟ و غایت و آثار آن چیست؟ به این جهت، در این نشریه باید به امتیاز و تأثیری که این مکتب در زندگی مادی و معنوی و اخلاقی و اجتماعی مردم دارد، اشاره شود. توجه به این مطلب بیشتر برای کسانی لازم است که به سعادت و بهبود افراد و اجتماعات نظر دارند و دستگاه‌های فرهنگی و تربیتی امروز را برای رسیدن به مقصود کافی می‌دانند.

ما هم بسیاری ازین مردم را معذور می‌دانیم. زیرا از یک سو پیشرفت علم و صنعت و وارد شدن آن در سراسر زندگی، خاطر و مشاعرشان را پر کرده و با دست و مغز خالی یکسره خود را باخته‌اند. از سوی دیگر جهات مشترک و همبستگی که کلمه دین در خاطر اینها دارد، تاریخ و رفتار وابستگان به هر یک را به پای دیگری به حساب می‌آورند. اینها که یکسره از مشرق که سر زمین نور خورشید و پرتو هدایت پیغمبران بزرگ است، روی گردانده و چشم و گوش و حواسشان به مغرب متوجه شده. لغات و مفاهیم و تاریخ را از آن چشم می‌نگرند. اینها با این چشم در برابر علما و محققین و اصحاب نظریه قیافه‌های خشن بعضی وابستگان به دین و اعانت آنها را به ستمگران و خودخواهان می‌نگرند، به این جهت با شنیدن کلمه دین این خاطرات در ذهنشان می‌گذرد و راه تفکر و بررسی را بروی عقلشان می‌بندد. 

دین به معنای لغوی و حقیقی بیان هدف عالی زندگی و وابستگی انسان با محیط و عمل با نتیجه و مسئولیت در برابر عمل است. 

مکتب‌های علمی و تربیتی صحیح نیز در همین مسیر پیش می‌رود. علم موجودات دور را نزدیک نموده و ریز را درشت کرده و خواص و آثار طبیعت را مسخر ساخته ولی هنوز هدف عالی زندگی و موقعیت انسان را چنان که باید به دست نیاورده و قدم مؤثری برای بشر برنداشته است. مکتب‌های تحقیقی و تربیتی بسیاری از رموز سازمان بدنی و قوای معنوی انسان و انواع اصول اجتماعی را کشف نموده ولی رابطۀ عمل را با نتیجه و حد تأثير آن را درک نکرده است. این حقیقتی است که پیش از هر چیز باید معلوم شود تا برنامۀ زندگی روی آن تنظیم گردد و آلات و وسایل و قوای فکری و طبیعی در آن راه به کار افتد. 

مکتب ادیان حقه عموماً و مکتب اسلام به خصوص به اقتباس از نور و وحی این مطالبی که برای متفکرین بشر هم روشن نیست، روشن می‌نماید و برنامۀ حیات را روی آن تنظیم می‌نماید و رابطۀ عمل را با نتیجه می‌نمایاند. از نظر دین اعمال آدمی که موجود عاقل و مختار است، مانند خواص موجودات طبیعی و اعمال موجودات غریزی محدود به یک جهت نیست. اعمال انسان در تکوین شخصیت مادی و اخلاقی و معنوی او در محیط اجتماعی، در محیط آینده، در ساختن محیط، در حیات بعد از مرگ، آثاری دارد و موج عمل متوقف نمی‌شود. این احکام و قوانینی که فقهای عالی‌قدر در زیر ذره‌بین تحقیق و با کمک نور وحی و الهام کشف می‌نمایند و به صورت واجب و حرام و مباح و مکروه و مستحب و دارای میزان مخصوصی از ثواب و عقاب بیان می‌کنند، همان بیان اثر موج و انعکاس عمل است. مسئولین این وظیفه‌ی سنگین که بیم‌دهندگان «منذرین‌اند»، در محیط کنار و آرام با زندگی ساده و بی‌آلایش به سر می‌برند و با چشم مسلح ایمان نقشه کلی را می‌نگرند و اعمال را با دقت تجزیه و تحلیل می‌نمایند و اثر آن را در سود و زیان می‌سنجند. آن‌گاه با زبان و قلم جزء به جزء اعلام می‌نمایند و به مردمی اعلام می‌نمایند که سرگرمی زندگی و مسئولیت کار و آرزوها از خود و اعمال خود غافلشان داشته و فرصت تفکر و مآل‌اندیشی را از آنها گرفته است. این امتیاز و خصوصیت مکتب اسلام است که منحصر به خود می‌باشد. این مسئولیت و وظیفه‌ای است که به عهدۀ تربیت‌شدگان این مکتب است باید بیم دهند؛ باید اعلام خطر کنند؛ باید بنویسند؛ باید بگویند؛ شاید مردم غافل به خود آیند. «وَلِيُنذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ». امیدواریم که در آینده ممیزات مکتب اسلام را به تفصیل بیان کنیم. 

//پایان متن