درسهای قرآنی؛ ایمان شفابخش

آیت‌الله طالقانی زمانی که در زندان به سر می‌برده، به صورت منظم و نیز پراکنده سخنانی پیرامون درس‌آموزی از قرآن و بهره‌گیری از مضامین آن برای زندگی ایراد کرده است که بخش منظم آن در کتاب «پرتوی از قرآن» به صورت تفسیر قرآن و بخش پراکندۀ آن بعدها در بخش «با قرآن در زندان» در کتاب «درس‌های قرآنی» منتشر شده است. بخش اخیر بر اساس یادداشت‌های شخصی محمدمهدی جعفری، از یاران و همراهان طالقانی در زندان، از آن سخنرانی‌ها تهیه شده است و از ۱۹ شهریور ۱۳۴۳ تا ۲۳ اردیبهشت ۱۳۴۴ را در بر می‌گیرد. جعفری در این باره می‌نویسد: «این مطالب را نه می‌توان تقریرات آیت‌الله طالقانی دانست و نه سخنرانی‌های ضبط شدۀ ایشان به حساب آورد. بلکه برداشت‌هایی است، غالباً نقل به مضمون، از این کمترین که گاه برای تکمیل جمله‌ای و مطلبی از خاطرۀ دچار پیری شده و احیاناً به فراموشی افتاده، سود جسته‌ام و گاه نیز از منابعی استفاده شده است.»
مطلب حاضر، متن یکی از این سخنرانی‌هاست که در تاریخ نهم مهرماه ۱۳۴۳ ایراد شده و در آن آیت‌الله طالقانی به ادامۀ بحث پیشین خود (در سخنرانی ۱۳۴۳/۷/۲) درباره حیات طیبه می‌پردازد و درباره ساحات سه‌گانۀ جسم، روان و فکر در انسان توضیح می‌دهد.

ادامه مطلب

سلسله جلسات تفسیر قرآن برای انجمن اسلامی دانشجویان (۲۱ خرداد الی ۱۲ شهریور ۱۳۲۷)؛ تفسیر سورۀ بقره، جلسه بیست‌ونهم تا سی‌وپنجم: (تاریخ یهود ۲)

آیت‌الله طالقانی از روزهای ابتدایی تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان ارتباط نزدیکی با این تشکل داشت. او از سال ۱۳۲۶ تا سال ۱۳۲۸ با هدف تفسیر قرآن برای دانشجویان جلساتی برگزار کرد و بعد از آن نیز از این دست جلسات برای آنها تشکیل داد.
متن حاضر اقتباسی از محتوای هشت جلسه سخنرانی طالقانی، در ادامۀ تفسیر سورۀ بقره با موضوع تاریخ یهود است.
این سخنرانی‌ها در شماره‌های مسلسل ۲۰۸، ۲۰۹، ۲۱۰، ۲۱۲، ۲۱۴ و ۲۱۶ نشریۀ آیین اسلام به چاپ رسیده است. طالقانی در ادامۀ تفسیر سورۀ بقره به موضوع تاریخ یهود می‌پردازد. او به ماجراهایی چون طلب آب از سوی بنی‌اسرائیل و جاری شدن آن، طلب غذاهای متنوع از سوی بنی اسرائیل، صحبت کردن خدا از کوه طور با بنی اسرائیل، تخطی بنی اسرائیل از دستور تعطیلی روز شنبه و تبدیل شدن خاطیان به میمون پرداخته و در ضمن آن دربارۀ عبرت‌آموزی از این داستان‌ها نیز بحث کرده است.
طالقانی همچنین در جلسۀ سی‌ام در انتقاد از تشکیل دولت اسرائیل حرف زده است.
لازم است یادآوری شود که هفته‌نامه آیین اسلام به مدیریت مسئولی نصرت‌الله نوریانی از مهم‌ترین نشریات مذهبی-سیاسی دوره پهلوی دوم محسوب می‌شود که در حد فاصل سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۳۴ منتشر می‌شد. همچنین چهار شمارۀ این نشریه نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ انتشار یافت. از آیت‌الله طالقانی مقالات و گزارش سخنرانی‌های متعددی در دوره اول انتشار این نشریه دیده می‌شود.

ادامه مطلب

سلسله جلسات تفسیر قرآن برای انجمن اسلامی دانشجویان (از ۲۳ مرداد تا ۳ مهر ۱۳۲۶)؛ تفسیر سورۀ بقره، جلسه سوم تا نهم

آیت‌الله طالقانی از روزهای ابتدایی تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان ارتباط نزدیکی با این تشکل داشت. او از سال ۱۳۲۶ تا سال ۱۳۲۸ با هدف تفسیر قرآن برای دانشجویان جلساتی برگزار کرد و بعد از آن نیز از این دست جلسات برای آنها تشکیل داد.
متن موجود اقتباسی از محتوای جلسۀ سوم تا نهم این سلسله سخنرانی است که در شش شماره پیاپی نشریۀ آیین اسلام به چاپ رسیده است.
طالقانی در این جلسات به تفسیر آیات ابتدایی سورۀ بقره پرداخته است. در جلسۀ سوم او دربارۀ قرآن و شک نبودن در آن و نیز دربارۀ کلمۀ متقی و معنای آن بحث کرده است. در جلسۀ چهارم این سلسله سخنرانی طالقانی دربارۀ معنی کلمۀ کفر و ارتباط آن با کافر بودن صحبت کرده و از تأثیرپذیری انسان از احساسات و پیوندش با کفر ورزیدن سخن گفته است. در جلسۀ بعدی، او بحث دربارۀ کافران را ادامه داده و نیز گروه سومی را که نه مؤمن هستند و نه چون کافران صراحت دارند، معرفی کرده است. این گروه که منافقان هستند، موضوع ادامه بحث طالقانی بوده است. در جلسۀ ششم، طالقانی در ادامه تفسیر آیات ابتدایی سورۀ بقره به موضوع تقوا و ایمان بازمی‌گردد و بر اساس آیات مورد بحثش دربارۀ قرآن و این که نمونه‌ای مثل آن نیست، صحبت می‌کند. او در جلسۀ هفتم دربارۀ ایمان و بشارت‌هایی که به مؤمنان داده شده، بحث کرده است. در جلسۀ بعدی طالقانی می‌گوید که این آیات مقدمۀ کتاب قرآن هستند و دربارۀ پیامد مقدمه بودن این آیات و علت آن بحث می‌کند. او در جلسۀ نهم، گروه فاسقین را معرفی می‌کند.
لازم است یادآور شویم که هفته‌نامه آیین اسلام به مدیریت مسئولی نصرت‌الله نوریانی از مهم‌ترین نشریات مذهبی-سیاسی دوره پهلوی دوم محسوب می‌شود که در حد فاصل سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۳۴ منتشر می‌شد. همچنین چهار شمارۀ این نشریه نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ انتشار یافت. از آیت‌الله طالقانی مقالات و گزارش سخنرانی‌های متعددی در دوره اول انتشار این نشریه دیده می‌شود.

ادامه مطلب

سلسله جلسات تفسیر قرآن برای انجمن اسلامی دانشجویان (از ۵ تیر تا ۱۵ مرداد ۱۳۲۶)؛ تفسیر سورۀ حمد، جلسه اول و دوم

آیت‌الله طالقانی از روزهای ابتدایی تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان ارتباط نزدیکی با این تشکل داشت. او از سال ۱۳۲۶ تا سال ۱۳۲۸ با هدف تفسیر قرآن برای دانشجویان جلساتی برگزار کرد و بعد از آن نیز از این دست جلسات برای آنها تشکیل داد.
این سلسله جلسات با تفسیر سورۀ حمد آغاز می‌شود. طالقانی در جلسۀ اول به وصف اوصاف خداوند می‌پردازد و در جلسۀ دوم نیز تفسیر سورۀ حمد را ادامه می‌دهد و ویژگی‌های کلی سوره را توصیف می‌کند. سپس، با پایان یافتن تفسیر سورۀ حمد، طالقانی تفسیر سورۀ بقره را آغاز می‌کند و دربارۀ حروف مقطعه در قرآن بحث می‌نماید.
متن موجود اقتباسی از محتوای جلسۀ اول و دوم این سلسله سخنرانی است که در شماره‌های مسلسل ۱۶۵ و ۱۶۹ نشریۀ آیین اسلام در همان ایام به چاپ رسیده است.
جلسۀ اول پنجم تیر ۱۳۲۶ منتشر شده و سپس، در شمارۀ مورخ پانزده مرداد ۱۳۲۶، جلسۀ دیگری از این نشست‌ها منتشر شده که به اشتباه جلسۀ سوم عنوان شده است. از آنجا که در شمارۀ بعدی نشریه مورخ ۲۳ مرداد ماه ۱۳۲۶ مجدداً شمارۀ جلسه، سوم عنوان شده است و از آن پس جلسات به همان ترتیب جلو می‌رود به احتمال زیاد در خصوص شمارۀ جلسۀ مورخ پانزده مرداد اشتباه تایپی رخ داده است.
لازم به ذکر است که هفته‌نامه آیین اسلام به مدیریت مسئولی نصرت‌الله نوریانی از مهم‌ترین نشریات مذهبی-سیاسی دوره پهلوی دوم محسوب می‌شود که در حد فاصل سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۳۴ منتشر می‌شد. همچنین چهار شمارۀ این نشریه نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ انتشار یافت. از آیت‌الله طالقانی مقالات و گزارش سخنرانی‌های متعددی در دوره اول انتشار این نشریه دیده می‌شود.

ادامه مطلب

سلسله سخنرانی‌های رادیویی؛ وجود خدا از هر چه آشکارتر است

آیت‌الله طالقانی در سال ۱۳۲۵ به درخواست اداره تبلیغات وقت، مجموعه مطالبی را برای رادیو ارسال کرد که در قالب سلسله برنامه‌هایی از ۱۹ بهمن ۱۳۲۵ تا ۴ تیر ۱۳۲۶ از این رسانه پخش شد. این مطالب توسط گوینده رادیو خوانده می‌شدند و طالقانی متن آنها را بعداً در قالب کتاب «گفتارها» نیز منتشر کرد. این برنامه‌ها در روزگاری پخش می‌شد که عموم متشرعین و روحانیان استفاده از رادیو را دارای اشکال می‌دانستند.
مطلب حاضر، متن دو برنامه است که در ۲۷ و ۳۰ فروردین ۱۳۲۶ منتشر شده‌اند و طالقانی در آنها به موضوع خداشناسی پرداخته است. او برای درک وجود خداوند، مثال‌هایی را آورده و برای توضیح بیشتر این مبحث، داستانی از سقراط و شاگردش را نیز نقل کرده است.

ادامه مطلب

سلسله سخنرانی‌های رادیویی؛ داستان قهوه‌خانۀ سورات

آیت‌الله طالقانی در سال ۱۳۲۵ به درخواست اداره تبلیغات وقت، مجموعه مطالبی را برای رادیو ارسال کرد که در قالب سلسله برنامه‌هایی از ۱۹ بهمن ۱۳۲۵ تا ۴ تیر ۱۳۲۶ از این رسانه پخش شد. این مطالب توسط گوینده رادیو خوانده می‌شدند و طالقانی متن آن‌ها را بعدا در قالب کتاب «گفتارها» نیز منتشر کرد. این برنامه‌ها در روزگاری پخش می‌شد که عموم متشرعین و روحانیان استفاده از رادیو را دارای اشکال می‌دانستند.
مطلب حاضر متن یکی از این برنامه‌هاست که بیستم فروردین ۱۳۲۶ پخش شده و طالقانی در باب موضوع فطرت و خداشناسی داستانی را دربارۀ دانشمندی اصفهانی نقل کرده است که به علت کفرگویی‌هایش به هندوستان تبعید شده است. او این داستان را در برنامه بعدی، بیست و سوم فروردین، نیز ادامه داده و در پایان سخنان خود را با ترجمۀ آیه‌های ۲۰ و ۲۱ سورۀ بقره به پایان رسانده است.
لازم به ذکر است که «قهوه خانۀ سورات» که در این داستان از آن سخن گفته شده، در اصل نام رمانی از برناردن دوسن پیر (نویسنده فرانسوی قرن هجده میلادی) است که توسط محمدعلی جمال‌زاده به فارسی ترجمه شده است. در این رمان نیز معتقدان ادیان مختلف با هم بحث می‌کنند.

ادامه مطلب