تفسیر سوره بقره آیات 5 تا 7 در نشریه دانش‌آموز

اعوذ بالله من الشيطان الرجيم

بسم الله الرحمن الرحيم

طلوع قرآن و امتیاز نفوس

آیه ۵-۷

إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ‎﴿٦﴾‏ خَتَمَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ‎﴿٧﴾

ترجمه؛ کسانی که کافر شدند چه آنها را از پیش‌آمدهای هولناکشان بیم دهی یا ندهی به حالشان یکسان است البته نخواهند ایمان آورد.

خداوند بر دل‌ها و گوش‌هایشان مهر نهاده و بر بینش آنان پرده آویخته و عذاب دردناک برای آنها است.

«تفسیر»

تابش آفتاب و نفوذ اشعۀ آن در اعماق طبیعت موجودات را از سکون و هم‌سطحی که در تاریکی داشتند بیرون آورده از جهت حجم و حیز طبیعی همه را از هم ممتاز می‌نماید و فعل و انفعال و اصطكاك در فضای جهان شروع می‌شود و مواد قابل و مستعد به عشق نور در جنبش می‌آیند و خود را از عالم بی‌خبری نزديك به عالم حيات كرده دارای حس و حرکت و جمال نبات و حیوان می‌گردند، قسم دیگری از عناصر و مواد در طبقات زمین جای‌گیر شده و گوش شنوائی‌شان برای اجابت خطوط شعاعی که فرستاده حق‌اند از کار افتاده و از همه کمالات که برای آنها در پیش است بی‌خبرند، قسم سومی نیز در بین هستند که به واسطه جاذبه‌های گوناگون حرکات مختلف دارند و از جهت تردد به جوانب مختلف و راه‌های غیر مستقیم که پیموده‌اند در آخر کار دچار سرگردانی شده و به حیز اول خود باز می‌گردند.

پس از طلوع قرآن که فروغ باطن است و تابش آن بر نفوس، عناصر مستعد که فطرت و استعداد خداجوئی و کمالشان از جهت تاریکی‌های حب مال جاه از کار نیفتاده به حرکت آمده و به یکدیگر ضمیمه گشته کانون حیاتی تشکیل دادند و به سرعت شگفت‌انگیز و بی‌سابقه به راهنمائی قرآن رو به استکمال گذاردند؛ این دسته برگزیده متقیانند که معرفی آنها نسبت به نور هدایت قرآن و نتیجه کارشان در سه آیه اول ذکر

شده.

حق فرستاد انبیا را بهر این        تا جدا گردد زایشان کفر و دین

حق فرستاد انبیا را با ورق         تا گزید این دانها را بر طبق

مؤمن و کافر مسلمان و جهود    پیش از ایشان جمله یکسان می‌نمود

پیش از ایشان ما همه یکسان بدیم   کس ندانستی که ما نيك و بدیم

بود نقد و قلب در عالم روان     چون جهان شب بود و ما چون شب‌روان

تا بر آمد آفتاب انبیا        گفت ای غش دور شو صافی بیا

گروهی دیگر که مقابل اینهایند وصف حال و تکلیف نسبت به آنها را قرآن کریم با این دو آیه ختم کرده.

از کلمه (کفروا) که فعل ماضی است و دلالت بر حدوث فعل اختیار و ارادۀ فاعل می‌نماید و معنای لغوی آن پرده‌پوشی و ستر است می‌فهمیم که کفر برای انسان عارضی و به اراده است و فطرت حق‌شناسی و حق‌جوئی به اسبابی که خود انسان فراهم می‌کند مستور می‌شود و چون این پرده‌ها همه جوانب فطرت را پوشاند و روزنه برای كمك هدایت بیرونی باقی نماند یعنی به حد کفر رسید به هیچ خطری متوجه نمی‌شود و از عواقب رفتار و کردار هیچ نمی‌اندیشد اگرچه منذری مانند خاتم انبیاء و هادی‌ای مانند قرآن بخواهند او را متوجه کرده و به راه اندازند، کلمۀ انذار، که مقابل ابشار است به کسی نسبت داده می‌شود که پیشآمد خطری را خود حس کرده و دیگران را آگاهی می‌دهد.

(ختم الشیء) یعنی آن را به پایان رساند و از آن فراغت یافت (و ختم على الشي) یعنی پایان آن را تصدیق و امضاء کرد به این جهت مهر را خاتم می‌گویند.

كودك نوزاد چون چشم به این جهان پر شکوه باز می‌کند نخست نور و ظلمتی آمیخته به هم می‌بیند و به‌تدریج اشکال و رنگ‌های گوناگون را تمیز می‌دهد و جهانی می‌بیند که در حرکت است و شب و روز با جلوه‌های گوناگون از پیش چشم عبور می‌کنند و پشت سر یکدیگر جمال خود را عوض می‌نمایند و هر آنی برای دلربایی نوزاد انسان و دعوت او به عالم نور رویی نشان می‌دهند و دل او را به کار می‌اندازند و دل دو قوه بینایی و شنوایی را که دو روزنه است از قلب برای رسیدگی علل و اسباب و پی‌جویی پشت این پرده‌های رنگارنگ به تجسس وا می‌دارند.

در مملکت تو دو گوش و چشم روشن      درها است از این به دو در نباشد

هر صدایی که به گوش می‌رسد دنبال می‌رود که شنیده را چشم نیز ببیند با پدر و مادر و مربی چون به راه می‌افتد او را نگاه داشته و از هر چیز پرسش می‌کند و از جواب‌های گنگ و با خشونت آنها دلش آرام نمی‌گیرد گاه به گریه و ناله درخواست جواب روشن می‌نماید، و این بی قراری دل و پی‌جویی برای آن است که بالنتيجه علةالعلل هر حقیقت و راز آفرینش را دریابد و مبادی و غایات را ادراك كند و به سرچشمه این جمال و قدرت و حکمت و پایان خلقت، معرفت و آشنایی حاصل نماید. و این پی‌جویی و بی قراری در دوره فطرت که دور طفولیت است پیوسته پیش می‌رود و پروردگار عالم از ظاهر و باطن او را كمك مي‌كند و متولی کار اوست، و چون این دور تمام شد و دور دیگر آغاز گردید میل‌ها و هواها سر بیرون می‌کشند و قلب میدان کشمکش و نزاع می‌گردد در این دور باید انبیاء و پیروان آنها (که حزب الله‌اند) او را دستگیری کنند. چه اگر هواها چیره شدند (مانند سرمایه‌داران و سیاست‌مدارهای قريش) استعدادها و سرمایه‌های نفسانی صرف تدبیر و تأمین شهوات شده و به‌تدريج قوا از کار افتاده و خداوند به کار دل و گوش خاتمه می‌دهد و بر آنها مهر می‌نهد و در نتیجه این مهر پرده و پوشش بر چشمشان باقی می‌ماند. چنانکه مردم بی سواد خط را می‌نگرند ولی بر چشمشان پرده است و آنچه مردم با سواد می‌بینند آنها نمی‌بینند و این پرده از چشم مردم باسواد برداشته شده، چون دل و گوش را برای فرا گرفتن به کار وا داشتند و همچنین برای بی اطلاع از هر دانشی پرده‌ایست که آگاه به آن دانش پرده را برداشته، و عذاب بزرگ حسرت‌ها و دچاری به تاریکی‌ها البته برای چنین مردم است.

دسته سوم منافقین‌اند که آیات بعد روحیه و شخصیت آنها را رسیدگی می‌کند و ملت اسلام را از خطر این دسته آگاه می‌نماید.

// پایان متن