آیت‌الله طالقانی در خرداد ماه ۱۳۴۹ مقدمه‌ای بر کتاب «ایدئولوژی الهی و پیشتازان تمدن» اثر سید محمدباقر نجفی نوشته است و در آن تأکید دارد که با عقل فطری می‌توان نظم جهان را درک کرد. شرک حاصل اثرگذاری عوامل محیطی و اندیشه‌های محدود بر این فطرت است. علم محدود بشری توانایی انعکاس همۀ روابط و قوانین جهان را ندارد و خود حجابی بر ماورا است. از نظر طالقانی بحران‌های فکری و اجتماعی انسان از دانشمندنمایان کوتاه‌نظر حاصل شده است که محدودیت علم را درک نمی‌کنند.
آیت‌الله طالقانی در ۲۹ اسفند سال ۱۳۴۶ یعنی چند ماهی بعد از آزادی‌اش از زندان به خاطر پرونده نهضت آزادی، بر سر مزار محمد مصدق در احمدآباد می‌رود. این حرکت او در حالی بوده که حکومت محمدرضا شاه ورود به آرامگاه مصدق را ممنوع و بر آن محدودیت‌های بسیار اعمال کرده بود.
طالقانی در آنجا، یک جلد از تفسیر پرتوی از قرآن را به آرامگاه مصدق هدیه کرده و در صفحۀ اول آن به خط خود یادگاری نوشته است. او در این یادداشت محمد مصدق را پاک، شکست‌ناپذیر و موجب افتخار خوانده است.
نسخه خطی انجیل برنابا به زبان ایتالیایی نخستین بار در قرن هجدهم میلادی در کتابخانه ای در شهر آمستردام کشف شد. برخی محققان دربارۀ انتساب آن به برنابا که از حواریون حضرت مسیح(ع) بود تردید کرده‌اند. پس از ترجمه این انجیل به انگلیسی و سپس عربی، نخستین بار حیدرقلی سردار کابلی در سال ۱۳۰۱ آن را از عربی به فارسی برگرداند اما ترجمه او تحت‌اللفظی و برای فهم عامه نسبتا دشوار بود. به همین سبب در سال ۱۳۴۴ در زندان قصر، آیت‌الله طالقانی به مرتضی فهیم کرمانی توصیه کرد ترجمه روان‌تری از این اثر ارائه دهد و خودش نیز مقدمه‌ای تحقیقی بر آن نوشت.
او در این مقدمه به شرح تاریخچۀ این انجیل و ایرادات و شبهاتی که بر آن وارد شده، پرداخته و از جمله این نظریه را که انجیل برنابا ساخته و پرداخته مسلمانان است، نقد کرده است. طالقانی در ادامه دلایل و راه‌هایی را توضیح داده که از طریق آنها می‌توان به اصالت این اثر و مطالبی که در آن آمده است، پی برد و در پایان چگونگی آشنایی‌اش با این کتاب و ترجمۀ آن را ذکر کرده است.
وحدت مسلمانان و همکاری میان ملت‌های مسلمان از موضوعات مورد توجه و تأکید آیت‌الله طالقانی بود. همین امر باعث شد که او در برخی از کنفرانس‌های اسلامی شرکت کند. دورۀ سوم کنفرانس «المؤتمر الاسلامی العالم» که در شهر بیت‌المقدس و در دی ماه ۱۳۴۰ (برابر با رجب ۱۳۸۱ قمری) برگزار شد، از جمله آن کنفرانس‌ها بود.
طالقانی در این مقاله که با عنوان «متفکرین اسلام گرد هم می‌آیند» در فروردین ۱۳۴۱ در سالنامه معارف جعفری به چاپ رسیده، گزارشی از حضور خود در این کنفرانس را که از یازدهم دی ماه ۱۳۴۰ شروع می‌شود، ارائه داده است. او در ابتدا ضرورت تشکیل کنگره‌های اسلامی را در شرایط خاص زمان خود توضیح و سپس تاریخچۀ اجمالی «المؤتمر الاسلامی العالم» و «المؤتمر الاسلامی» و «المؤتمر العالم الاسلامی» را شرح داده است. در نهایت هم قطعنامه و نتایج دورۀ سوم مؤتمر اسلامی را در این مقاله آورده است.
همچنین، پیش از این نیز طالقانی در سال ۱۳۳۸ در کنفرانس اسلامی دیگری در شهر بیت‌المقدس حضور به هم رسانیده بود و گزارشی از آن کنفرانس را نیز در قالب مقاله‌ای با عنوان «مؤتمر اسلامی» منتشر کرده بود.
آیت‌الله طالقانی این مقاله را در سال ۱۳۴۰ در نشریۀ مکتب تشیع منتشر کرده است. طالقانی در این مقاله تأکید می‌کند که برای پاسخ به این مسئله که برخی دین را عامل عقب‌ماندگی می‌دانند باید علمای اسلام به موضوع بقای نبوت بپردازند.
او در تکمیل این بحث ضمن بیان این که تغییر مصالح بشری ناشی از تکامل نفسانی بشری است که نوعی و تدریجی است، تبیین می‌کند که در هر دوره‌ای عده‌ای اندک که آماده‌ترند، در رأس هرم جامعه قرار می‌گیرند و طلیعه‌دار تحول می‌شوند و قاعدۀ هرم که عامه مردمند را به دنبال خود می‌کشند. او رسالت انبیا و خاتمیت پیامبر اسلام را هم در همین چارچوب تحلیل می‌کند.
آیت‌الله طالقانی، در این مقاله که در سال ۱۳۴۰ منتشر شده است، به بحث دربارۀ تمرکز و یا عدم تمرکز در مرجعیت شیعه پرداخته و ضمن تشریح ادلۀ هر دو دیدگاه، ایدۀ خود را که شورایی بودن مرجعیت و صدور فتواست، ارائه داده است. زمینه اندیشیدن درباره این موضوع، وفات آیت‌الله بروجردی، مرجع بزرگ و مورد قبول شیعه در فروردین سال ۱۳۴۰ بود که بعد از آن، بحث درباره جانشینی ایشان در حوزه‌های علمیه مطرح شد.
در مقالۀ حاضر آیت‌الله طالقانی در سال ۱۳۳۹، خلاصه‌ای از کتاب طبایع‌الاستبداد نوشتۀ عبدالرحمان کواکبی را که شرحی است از ویژگی‌های استبداد و فرد مستبد ارائه کرده است. همچنین، ایشان کتاب دیگری از کواکبی را به نام «ام‌القری» معرفی کرده است.
آیت‌الله طالقانی در این مقاله که در سال ۱۳۳۹ نوشته‌اند، شرحی از فعالیت‌های عبدالرحمن کواکبی علیه دستگاه استبداد خلافت عثمانی نوشته و مبارزات و تلاش‌های این مبارز مسلمان را که دغدغۀ آینده اسلام را داشته است، بیان کرده‌اند. همچنین، به برخی فعالیت‌های جمال‌الدین اسدآبادی و شیخ محمد عبده نیز در این مقاله اشاره شده است.
آیت‌الله طالقانی در این مقاله که در سال ۱۳۳۹ نوشته‌اند، زندگی‌نامه‌ای از عبدالرحمان کواکبی که ایده‌پرداز تشکیل کنگره‌های عمومی اسلامی بوده، ارائه کرده و اقدامات مهم او را شرح داده است.
آیت‌الله طالقانی در این مقاله ابتدا دربارۀ فضای جامعه جهانی پیش از بعثت پیامبر توضیح می‌دهد. سپس به توصیف شخصیت و زندگی پیامبر پیش از بعثت می‌پردازد و بعد، واقعۀ وحی قرآن به حضرت محمد (ص) در غار حراء را توصیف می‌کند و از اهمیت و نقش نخستین آیات وحی شده می‌گوید. در نهایت، اهمیت بزرگداشت این روز را به مسلمانان یادآوری می‌کند.
آیت‌الله طالقانی در سال ۱۳۳۹ مقدمه‌ای بر کتاب محوالموهوم و صحوالمعلوم (راه تجدید عظمت و قدرت اسلامی) اثر حجت‌الاسلام اسدالله موسوی میراسلامی (خارقانی) می‌نویسد و در آن با تأکید بر فطری بودن امر توحید و آثار مثبت آن بر انسان‌ها و جوامع، به تعریف انقلاب اسلامی و اهداف آن می‌پردازد. طالقانی در این متن همچنین با نگاهی تحلیلی، مروری گذرا بر تاریخ بشر از بعثت پیامبر اسلام تا دوران معاصر وی که عصر غلبه تمدن غرب بر جوامع اسلامی است، می‌اندازد و از این رهگذر، به بیان کلی علل و دلایل تحولات و جریانات در تاریخی جهان اسلام و به ویژه ایران می‌پردازد.
وحدت مسلمانان و همکاری میان ملت‌های مسلمان از موضوعات مورد توجه و تأکید آیت‌الله طالقانی بود. همین امر باعث شد که او در برخی کنفرانس‌های اسلامی شرکت کند. دورۀ دوم کنفرانس «المؤتمر الاسلامی العالم» که در شهر بیت‌المقدس و در زمستان ۱۳۳۸ (برابر با رجب ۱۳۷۹ قمری) برگزار شد، از جمله آن کنفرانس‌ها بود.
طالقانی در این مقاله که با عنوان «مؤتمر اسلامی» در اردیبهشت ۱۳۳۹ در نشریۀ مجموعه حکمت به چاپ رسیده، گزارشی از حضور خود در این کنفرانس را ارائه داده است. او در این مقاله دربارۀ اساس و ریشه تشکیل مؤتمر اسلامی توضیح داده و با استناد به سورۀ شوری، ایده شورای اسلامی را مطرح کرده است. طالقانی در مقاله‌اش ویژگی افرادی که صلاحیت حضور در این شورا را دارند، نیز بر‌شمرده و علت فراموش شدن چنین اصل مهمی در تاریخ اسلام را شرح داده است. از دید طالقانی متفکرانی چون اسدآبادی، عبده و کواکبی در احیای این اصل نقش اساسی داشته‌اند.
همچنین، طالقانی دو سال بعد یعنی در زمستان ۱۳۴۰ در سومین دورۀ این کنفرانس اسلامی نیز شرکت کرده و گزارش آن را نیز در قالب مقاله‌ای با عنوان «متفکرین اسلام گرد هم می‌آیند» منتشر می‌کند.
کتابخانه آنلاین «طالقانی و زمانه ما»، محصول یک تلاش علمی به منظور جمع آوری مجموعه آثار مرتبط با آیت الله سید محمود طالقانی، روحانی نواندیش و یکی از سیاست ورزان تاثیرگذار در روند تاریخ معاصر ایران، و انتشار آزاد آن برای عموم پژوهشگران، اندیشمندان و علاقهمندان است.
کلیه حق و حقوق برای مجتمع فرهنگی آیت الله طالقانی محفوظ می باشد. طراحی سایت دنیا وردپرس
