پاسخ به نامۀ مردم سنگسر
آیتالله طالقانی در پیامی که در پاسخ به نامه مردم سنگسر در ۱۵ بهمن ماه ۱۳۵۷ منتشر کرد، اظهار امیدواری کرد در پی ندای برخاسته انقلاب به رهبری امام خمینی، روزگار سربلندی و عزت مردم ستمدیده فرا برسد.
آیتالله طالقانی در پیامی که در پاسخ به نامه مردم سنگسر در ۱۵ بهمن ماه ۱۳۵۷ منتشر کرد، اظهار امیدواری کرد در پی ندای برخاسته انقلاب به رهبری امام خمینی، روزگار سربلندی و عزت مردم ستمدیده فرا برسد.
آیتالله طالقانی زمانی که در زندان به سر میبرده، به صورت منظم و نیز پراکنده سخنانی پیرامون درسآموزی از قرآن و بهرهگیری از مضامین آن برای زندگی ایراد کرده است که بخش منظم آن در کتاب «پرتوی از قرآن» به صورت تفسیر قرآن و بخش پراکندۀ آن بعدها در بخش «با قرآن در زندان» در کتاب «درسهای قرآنی» منتشر شده است. بخش اخیر بر اساس یادداشتهای شخصی محمدمهدی جعفری، از یاران و همراهان طالقانی در زندان، از آن سخنرانیها تهیه شده است و از ۱۹ شهریور ۱۳۴۳ تا ۲۳ اردیبهشت ۱۳۴۴ را در بر میگیرد. جعفری در این باره مینویسد: «این مطالب را نه میتوان تقریرات آیتالله طالقانی دانست و نه سخنرانیهای ضبط شدۀ ایشان به حساب آورد. بلکه برداشتهایی است، غالباً نقل به مضمون، از این کمترین که گاه برای تکمیل جملهای و مطلبی از خاطرۀ دچار پیری شده و احیاناً به فراموشی افتاده، سود جستهام و گاه نیز از منابعی استفاده شده است.»
مطلب حاضر متن یکی از این سخنرانیهااست که در تاریخ ۲۸ آبان ۱۳۴۳ ایراد شده و طالقانی در آن، ایمان و معنویت را، که از راههایی چون خواندن نماز حاصل میشود، عامل آرامش بشر و نجات او از اضطراب دائم معرفی کرده است.
متن حاضر تفسیر آیات ۲۳ و ۲۴ سوره بقره به قلم آیتالله طالقانی است که در جلد اول کتاب پرتوی از قرآن آمده است. این جلد شامل تفسیر جزء اول قرآن کریم (سورۀ حمد و آیات ۱ تا ۱۴۳ سورۀ بقره) است.
آیتالله طالقانی در این متن، پس از شرح لغات مهم آیات ۲۳ و ۲۴ سوره بقره به تفسیر آنها پرداخته که دربارۀ اعجاز قرآن و تحدی هستند.
کتاب «پرتوی از قرآن» در شش جلد از مهمترین آثار آیتالله طالقانی است. او راه رهایی مسلمانان از تفرقه و نیز راه رستگاری انسان را در ناملایمات و گمراهیهای عصر مدرن، بازگشت به قرآن کریم میدانست. بنابراین پس از سالها تفسیر شفاهی قرآن بر منبر و در جلسات مختلف، از سال ۱۳۴۱ تصمیم گرفت یک مجموعه تفسیر را به رشته تحریر درآورده و منتشر کند.
آیتالله طالقانی از روزهای ابتدایی تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان ارتباط نزدیکی با این تشکل داشت. او از سال ۱۳۲۶ تا سال ۱۳۲۸ با هدف تفسیر قرآن برای دانشجویان جلساتی برگزار کرد و بعد از آن نیز از این دست جلسات برای آنها تشکیل داد.
متن حاضر اقتباسی از محتوای جلسات چهارم آذر الی دوازدهم اسفند ۱۳۲۸ است که در شمارههای مسلسل ۲۶۸، ۲۷۱، ۲۷۳، ۲۷۵، ۲۷۶، ۲۷۷، ۲۷۹ و ۲۸۰ نشریۀ آیین اسلام به چاپ رسیده است.
برخلاف آنچه از جلسات قبلی در نشریه آیین اسلام منتشر شده، متن منتشر شده از این جلسات، عنوان تفسیر برای انجمن اسلامی را ندارد بلکه بر اساس عنوان متن منتشره، این سخنرانیها در مسجد هدایت انجام شدهاند. با این حال، چون کاملاً در ادامۀ جلسات قبلی است و آیاتی که تفسیر میشوند در ادامه هم هستند، میشود استنباط کرد که این جلسات نیز ادامه همان سلسله جلسات است و فقط مکان آن عوض شده است.
همچنین، با توجه به عدم دسترسی به برخی از شمارههای نشریه آیین اسلام احتمال میرود چند جلسهای در این میان از قلم افتاده باشد. چون باز برخلاف متنهای منتشر شده قبلی، شماره جلسه در نشریه درج نشده است، نمیتوان مطمئن شد که چه جلساتی اکنون در دسترس نیست. امید میورد با دسترسی به آرشیو کامل نشریه آیین اسلام این نقیصه برطرف گردد.
طالقانی در این جلسات در ادامۀ تفسیر سورۀ بقره با بازگشت به مباحث حول بنی اسرائیل مجدداً دربارۀ عوامل انحطاط جوامع صحبت میکند. او تأکید دارد که اگر هر ملتی اشتباهات بنی اسرائیل را مرتکب شود، دچار انحطاط میشود. طالقانی در جلسات بعدی به موضوع ایمان میپردازد و ضمن تأکید بر این انسان هم استعداد جذب شدن به شر را دارد و هم خیر، وجدان و شریعت را از ابزارهای جذب انسان به خیر برمیشمرد.
طالقانی در جلسات دیگر باز هم بر اساس آیات سورۀ بقره دربارۀ قواعد سعادت یا پراکندگی و انحطاط جوامع صحبت میکند. در آخرین جلسه نیز درباره حضرت عیسی و معنای روحالقدس بحث مینماید.
لازم است یادآوری شود که هفتهنامه آیین اسلام به مدیریت مسئولی نصرتالله نوریانی از مهمترین نشریات مذهبی-سیاسی دوره پهلوی دوم محسوب میشود که در حد فاصل سالهای ۱۳۲۳ تا ۱۳۳۴ منتشر میشد. همچنین چهار شمارۀ این نشریه نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ انتشار یافت. از آیتالله طالقانی مقالات و گزارش سخنرانیهای متعددی در دوره اول انتشار این نشریه دیده میشود.