آیت‌الله طالقانی در پیامی که ۲۵ آذر ماه ۱۳۵۷ و بعد از تظاهرات گسترده در روزهای تاسوعا و عاشورای آن سال، منتشر شد، ضمن هشدار درباره برخی جنایت‌های حکومت پهلوی، از مقاومت و تلاش نیروهای انقلابی برای احقاق حق ملت قدردانی کرد.
آیت‌الله طالقانی در پیامی به تاریخ یازدهم آذر ماه ۱۳۵۷ به مناسبت آغاز ماه محرم، به تیراندازی و کشتن مردم در خیابان‌ها در دهم آذر ماه واکنش نشان داد. او در این پیام ضمن تشریح ادعای جدید شاه، مبنی بر تشکیل دولت ملی ائتلافی و پشتیبانی از قانون اساسی، آن را در تناقض با تشدید سرکوب‌ها دانست و توصیه‌هایی هم به منظور زنده نگه‌داشتن عزاداری‌های محرم و هدایت آن به سمت مبارزه سیاسی ملت ایران ارائه کرد.
همزمان با اوج گرفتن حرکت انقلابی مردم ایران، آیت‌الله طالقانی که در آبان‌ماه از زندان آزاد شده بود، طی شش جلسه سخنرانی در مسجد هدایت در آذر و دی‌ماه ۱۳۵۷، به تفسیر آیۀ ۲۵ سورۀ حدید، معروف به آیۀ قیام به قسط، پرداخت.
طالقانی در این جلسات با طرح مسائل بنیادینی چون مفهوم شناخت و ایمان به اصول از تاثیر آموزه‌های قرآنی بر تضعیف نظام استبدادی و تلاش استعمار برای کم کردن نقش قرآن در زندگی، به تشریح معنای قیام و نقش رهبری در آن می پردازد. وی همچنین با تببین رسالت انبیا، از مفهوم قسط در قرآن و تفاوت آن با عدالت اجتماعی در ادبیات چپ نیز سخن می‌گوید و به اهمیت جایگاه مفهوم ناس در این پدیده اشاره دارد.
طالقانی در این جلسات تفسیر که به تناسب موضوع به شرایط روز انقلاب ایران هم اشاره می‌کند، از جایگاه قیام در مکتب انبیا و مسئولیت تک تک افراد جامعه در قبال مسائل اجتماعی برای رسیدن به جامعه قسط صحبت کرده و با پرداختن به دوگانه حزب الله و حزب الشیطان از وضعیت تاریخی نهضت ایران سخن می‌گوید. چیستی حکومت اسلامی و ضرورت وحدت در جامعه مفاهیم دیگری است که طالقانی در ضمن پرداختن به آن‌ها از تاثیر مخرب حرکت‌های کمونیستی و غرب‌گرا در نهضت‌های پیشین مردم ایران می‌گوید. طالقانی هدف قیام به قسط را شکستن هرگونه بت‌گرایی اعم از مکتب‌پرستی و علم‌پرستی توصیف می‌کند و در آخرین جلسه سخنرانی خود که مصادف با سالروز اربعین شهدای کربلا است، از آزادی همه مکاتب در حکومت اسلامی می‌گوید و ضرورت وحدت در شعار و هدف را به تمام نیروهای انقلابی هشدار می‌دهد.
آیت‌الله طالقانی زمانی که در زندان به سر می‌برده، به صورت منظم و نیز پراکنده سخنانی پیرامون درس‌آموزی از قرآن و بهره‌گیری از مضامین آن برای زندگی ایراد کرده است که بخش منظم آن در کتاب «پرتوی از قرآن» به صورت تفسیر قرآن و بخش پراکندۀ آن بعدها در بخش «با قرآن در زندان» در کتاب «درس‌های قرآنی» منتشر شده است. بخش اخیر بر اساس یادداشت‌های شخصی محمدمهدی جعفری، از یاران و همراهان طالقانی در زندان، از آن سخنرانی‌ها تهیه شده است و از ۱۹ شهریور ۱۳۴۳ تا ۲۳ اردیبهشت ۱۳۴۴ را در بر می‌گیرد. جعفری در این باره می‌نویسد: «این مطالب را نه می‌توان تقریرات آیت‌الله طالقانی دانست و نه سخنرانی‌های ضبط شدۀ ایشان به حساب آورد. بلکه برداشت‌هایی است، غالباً نقل به مضمون، از این کمترین که گاه برای تکمیل جمله‌ای و مطلبی از خاطرۀ دچار پیری شده و احیاناً به فراموشی افتاده، سود جسته‌ام و گاه نیز از منابعی استفاده شده است.»
مطلب حاضر متن سلسله سخنرانی‌های آیت‌الله طالقانی در دهۀ اول محرم در زندان قصر است که در هفت جلسه، از هفدهم اردیبهشت ۱۳۴۴ (برابر با پنجم محرم) تا بیست و سوم اردیبهشت ۱۳۴۴ (برابر با یازدهم محرم) درباره واقعه عاشورا ایراد شده است.
از هشتم تا سیزدهم محرم سال ۱۳۸۲ قمری ، برابر با ۲۱ تا ۲۶ خرداد ۱۳۴۱ شمسی، به همت «مکتب توحید» و انجمن اسلامی مهندسین مراسم سوگواری ماه محرم در تهران با حضور جمعی از مردم برگزار شد و در این شش شب محمد ابراهیم آیتی، محمد بهشتی، محمود طالقانی و مرتضی مطهری به سخنرانی پرداختند. مجموع این سخنرانی‌ها در شهریور همان سال در کتابی با عنوان «گفتار عاشورا» توسط شرکت سهامی انتشار منتشر شد.
مطلب حاضر، سخنرانی آیت‌الله طالقانی در دوازدهم محرم، ۲۵ خرداد آن سال، در مراسمِ ذکر شده است. موضوع این خطابه مفهوم جهاد، مبارزه با ظلم و دفاع در اسلام است. طالقانی در این خطابه آیات قرآن و احادیث ائمه اطهار(ع) درباره این مساله را نیز بررسی کرده است.
متن حاضر بخش دوازدهم کتاب «به سوی خدا می‌رویم» نوشتۀ آیت‌الله طالقانی است. طالقانی در این بخش از کتاب، ماجرای بازگشت از سفر حج و رسیدن به ایران را شرح می‌دهد.
لازم به یادآوری است که این کتاب حاصل سفر حج آیت‌الله طالقانی در تابستان سال ۱۳۳۱ است. او در این سفر یادداشت‌هایی می‌نویسد که یک سال بعد به صورت کتاب منتشر می‌شود. کتاب با شرح ماجرای ساخته شدن خانه خدا با استناد به آیات قرآن کریم، آغاز شده و در ادامه پس از توضیحاتی درباره آداب حج، سفرنامه حج آیت‌الله طالقانی آمده است. نویسنده در شرح سفر خود، به فراخور رویدادها گاهی به حوادث تاریخ اسلام نیز می‌پردازد و در مواردی فلسفه اعمال حج را توضیح می‌دهد.
کتابخانه آنلاین «طالقانی و زمانه ما»، محصول یک تلاش علمی به منظور جمع آوری مجموعه آثار مرتبط با آیت الله سید محمود طالقانی، روحانی نواندیش و یکی از سیاست ورزان تاثیرگذار در روند تاریخ معاصر ایران، و انتشار آزاد آن برای عموم پژوهشگران، اندیشمندان و علاقهمندان است.
کلیه حق و حقوق برای مجتمع فرهنگی آیت الله طالقانی محفوظ می باشد. طراحی سایت دنیا وردپرس
