شرکت در کنفرانس اسلامی بیت‌المقدس (1340)

متفکرین اسلام گرد هم می‌آیند

مقدمۀ هیأت تحریریۀ سالنامۀ معارف جعفری

خوانندگان محترم کم و بیش نام و بعضی از خصوصیات مؤتمر اسلامی را شنیده و یا در مطبوعات دینی خوانده‌اند. هر سال در ماه رجب این کنگرۀ بزرگ اسلامی در بیت المقدس تشکیل می‌گردد و عده‌ای از متفکرین اسلام از اقصی نقاط کشورهای اسلامی به منظور همکاری در راه برطرف ساختن مشکلات جهان اسلام و تجدید سیادت جهانی این آیین مقدس در این پایگاه توحید گرد هم می‌آیند. امسال نیز مثل سال‌های گذشته بار دیگر مسلمین جهان شاهد چنین جنبش حیات‌بخشی بودند که از هر جهت نتایج شایانی در برداشت. از آن‌جا که اطلاع از چگونگی این کنگره اسلامی و قطع‌نامه‌های مربوطۀ آن برای عموم مسلمانان ضرورت دارد، از این رو بنا به تقاضای «هیأت مدیرۀ نشریۀ معارف جعفری» دانشمند معظم حضرت حجه‌الاسلام و المسلمین جناب آقای حاج سید محمود طالقانی که امسال نیز شخصاً به عنوان نمایندۀ مسلمین ایران در این کنگره شرکت نموده بودند، یادداشت‌های زیر را که حاوی تاریخچۀ اجمالی «المؤتمر الاسلامی العالم» و «المؤتمر الاسلامی» و «المؤتمر العالم الاسلامی» و قطع‌نامه و نتایج مؤتمر اسلامی سال اخیر می‌باشد در اختیار این نشریه گذاردند. ما ضمن تشکر از معظم له امیدواریم که مسلمانان ایران نیز دوشادوش سایر برادران اسلامی خود در این گونه مسائل اساسی ابراز همکاری و همفکری نموده و توجه کافی مبذول دارند.

«معارف جعفری»

با توجه به دستورات صریح قرآن در مورد وحدت امت اسلامی و این‌که مسلمین همگی دارای اصول و معتقدات و دستورات مشترکی بوده و از نظر سیاسی باید خط مشی واحد  هدف مشترکی داشته باشند، گمان نمی‌رود که کسی دربارۀ لزوم همکاری و همفکری در مسائل روز و حوادث عمومی مسلمین که مربوط به مصالح مشترک مسلمین می‌باشد، تردید داشته و اقداماتی را که به این منظور انجام گرفته و می‌گیرد با بی‌اهمیتی تلقی نماید. به خصوص در اوضاع و شرایطی که امروز در دنیا پیش آمده و صف‌بندی‌ها از صورت کشوری و قومی به صورت مسلک‌ها و عقیده‌های متضاد درآمده و مسلمانان روی اصول و مبانی قطعی که دارند نمی‌توانند در هیچ‌کدام از این صف‌بندی‌های سیاسی شرکت نمایند. بنابراین می‌توان گفت که اجتماع مسلمانان و تشکیل کنگره‌ها و انجمن‌های اسلامی به منظور شور و بررسی و اتخاذ تصمیم درباره مسائل ضروری که وابستگی کامل به مصلحت و حیات مسلمانان دارد خود یکی از تکالیف و وظایف دینی ما است و بر عموم مسلمانان بصیر فرض است که در این راه اقدامات اساسی به عمل آورده و در تشکیل و تأیید و همکاری و همفکری با چنین اجتماعات و کنگره‌های اسلامی کوشش کنند.

البته اگر ما در انتظار آن باشیم که یک شورای عمومی اسلامی صد در صد صحیح و از هرجهت کامل تشکیل شود، در این صورت باید برای همیشه در حال انتظار به سر بریم. بدیهی است که تأییدات معنوی و الهی از آن کسانی است که از سنت عمومی جهان آفرینش پیروی نموده و از منفی‌بافی و یأس و تنبلی دست شسته، در راه مسائل حیاتی خود گام برداشته و یا لااقل در صدد انجام وظایف ضروری خود برآمده باشند.

منظور از این  مقدمۀ کوتاه این بود که به این وسیله توجه عمومی را به لزوم شرکت در مؤتمرهای اسلامی جلب نموده و در ضمن پاسخ کسانی را که با نظر منفی به مؤتمرهای اسلامی می‌نگرند، داده باشیم. باید از این‌گونه افراد پرسید اگر دزدی به خانه‌ای روی آورد صاحب‌خانه هم قدرت گلاویز شدن با دزد مسلح را ندارد آیا از فریاد زدن و کمک جستن هم باید خودداری کند و یک‌سره خانه را تسلیم او نماید؟ آری ملل مسلمان هرچه بیشتر باید گرد هم جمع و هم‌صدا شوند تا شاید صدای خود را به گوش ملل آزادمنش دنیا برسانند و در این اجتماعات باید از شرکت‌ و کمک دولت‌هایی که در معرض سیاست‌های روزند چشم پوشند. به خصوص شیعه در این نداهای حق‌خواهی و دفع ستم از  مسلمانان باید پیش‌قدم باشند تا تبلیغات سوئی را که درباره آن‌ها شده که «شیعیان از صف مسلمانان جدا هستند» و روش زعمای اجتماعی چنان نمایانده که با دشمنان همکاری دارند از میان بردارند و عملاً دعوت مسلمانان و دستور رسول اکرم را اجابت کنند. که فرمود: هرکس بانگ استغانه مسلمانی را بشنود (یاللمسلمین) و اجابت نکند، مسلمان نیست. 

تاریخچۀ مؤتمر اسلامی 

جمعیت‌هایی که نام آنها با کلمه «مؤتمر» یعنی کنگره شروع می‌شود و جنبۀ اسلامی دارند، سه جمعیت می‌باشد که فعلاً در جمعیت از آنها موجود می‌باشد. 

«المؤتمر الاسلامي العام» که در سال ۱۳۵۰ هجری قمری در شهر مقدس «بيت المقدس» تشکیل و تأسیس شد و هدف این کنگره که طی یک قانون اساسی بیان شده بود. عبارت از همکاری بین مسلمین و نشر فرهنگ اسلام و مقاومت در مقابل تبلیغات کشیشان و همچنین بنای مدارس به ویژه «جامعة المسجد الاقصی» بود. 

«المؤتمر الاسلامی» که در سوم شعبان سال ۱۳۷۵ پس از طی مقدماتی قانون اساسی آن در قاهره تصویب گردید. ولی اساس و شالودۀ آن، از همان ذی الحجه ۱۳۷۴ در مکه به وسیله رئیس‌جمهوری مصر و پادشاه عربستان سعودی و فرماندار کل پاکستان که در مکه برای ادای مراسم حج گرد آمده بودند، ریخته شد و در طرح نقشه‌ها و برنامه‌های اساسی آن عده‌ای از رجال و دانشمندان بزرگ اسلامی شرکت نمودند. 

هم‌اکنون آقای انور السادات دبیر کل این کنگره اسلامی است و دبیرخانه آن در کنار دانشگاه الازهر مشغول به کار می‌باشد. 

«المؤتمر العالم الاسلامی» که در سال ۱۳۶۸ هجری قمری در کراچی با حضور نمایندگان عده‌ای از کشورهای اسلامی طی مراسمی افتتاح گردید و دور دوم آن نیز در سال ۱۳۷۰ در همین شهر منعقد شد. ولی این مؤتمر برخلاف دو مؤتمر اسلامی دیگر دیری نپایید که در اثر بعضی از حوادث و علل از بین رفت و نتوانست به مسئولیت‌ها و وظایف خود جامه عمل بپوشاند.

لازم به تذکر است که در سال ۱۳۷۱ هجری قمری نیز «مؤتمر شعوب المسلمین» در قاهره تأسیس گردید و چهار نفر نمایندگان ایران یعنی این جانب و آقایان حاج سید رضا موسوی زنجانی و حاج میرزا خلیل کمره‌ای و سید صدرالدین بلاغی شرکت داشتیم.

«مؤتمر الاسلامي العام» که کوشش‌های آن مدتی نیمه کاره مانده بود، فعالیت سریع خود را مجدداً از سال ۱۳۷۳ قمری در بیت المقدس مقر مؤتمر آغاز کرد و در همین سال بود که دورۀ اول فعالیت جدید آن به وسیله اجتماع ده‌ها نفر از نمایندگان کشورهای اسلامی در این شهر مقدس افتتاح گردید و یک دفتر دائمی برای ادارۀ کارهای مربوط مؤتمر در این جلسه انتخاب و به تصویب رسید. 

هیأت منتخبین از اشخاص برجسته‌ای مانند «سید قطب» و «محمد عبدالرحمن خليفه» و «دکتر سعید رمضان» و «كامل الشريف» ترکیب یافته بود و آقای سعید رمضان نیز عنوان دبیر كل مؤتمر را به عهده داشت. 

مجله سالیانه «المؤتمر الاسلامی» می‌نویسد:  «باعث و عمده علت تأسیس این مؤتمر در مکه معظمه این بود که بدین وسیله زندگی مسلمین جهان طبق تعالیم و برنامه‌های اسلامی تنظیم گردد و اصول قدیمه و تعالیم صحيحۀ اسلام زندگی عموم مسلمین جهان را اداره کند و روابط مسلمین نقاط مختلف استحکام یابد و به طوری نیرومند شود که بتوانند در تأمین سعادت و صلح جهان و پیشرفت عالم رُل حساسی را به دست آورند. 

این کنگره اسلامی تأسیسات دینی متعددی در اطراف جهان از قبیل جنوب عربستان و اندونزی (در آسیا) و سومالی و جنوب سودان و کشور اوگاندا و غیره (در آفریقا) ساخته است که در پیشرفت هدف‌های اسلامی مؤتمر تأثیر بسزایی داشته. البته با توجه به فعالیت و تبلیغات دامنه‌دار مسیحیان و کشیش‌ها در میان اهالی این مناطق و دوری آنان از مراکز علمی و فکری اسلامی ضرورت این تأسیسات اسلامی روشن می‌گردد. 

* * *

دورۀ دوم «المؤتمر الاسلامی العالم» در سال 1375 قمری در شهر دمشق با شرکت نمایندگان کشورهای اسلامی افتتاح شد و به نوبه خود نتایج درخشانی برای جهان اسلام داشت.

** *

دورۀ سوم المؤتمر الاسلامي العام: 

دوره سوم «المؤتمر الاسلامي العام» همین دوره‌ای بود که ما در ماه رجب امسال (۱۳۸۱ قمری) در آن شرکت داشتیم و نمایندگانی از کشورهای آفریقایی جاد و اسامی کشور در آن شرکت کرده بودند. 

کشورهای مزبور اکثر مستقل شده و تعداد مسلمانان در آنها یا حائز اکثریت بوده و یا عده مورد توجهی را تشکیل می‌دهند و به طوری که از گزارش‌های نمایندگان این کشورها به دست می‌آمد احتیاج مبرمی به کمک و همکاری ما دارند؟ 

آری این کشورها که سالیان دراز حتی بعضی از آن‌ها صدها سال در زنجیر استعمار بوده‌اند دست غارتگر استعمار با حقوق و هستی آنها را در این مدت طولانی ربوده و به یغما برده بود و مبلغین مسیحی که بزرگترین ایادی استعمارگران می‌باشند، آن مناطق را میدان فعالیت و تبلیغات بی‌منازع خود قرار داده بودند. اینک که استقلال و حق مشروع انسانی خود را باز یافته‌اند لازم است از نظر مادی و معنوی به آن‌ها مساعدت و کمک شود تا بتوانند در برابر فشارهای داخلی و خارجی به پای خود بایستند. 

در این کنگره به جز نمایندگان کشورهای آسیایی سوریه، هند، عراق، یمن، عربستان سعودی، ترکیه، ایران، از کشورهای اروپایی نیز نمایندۀ مسلمانان یوگسلاوی حضور داشت. 

امسال مؤتمر اسلامی مهم‌ترین دوره‌ای خود را گذراند و از بیشتر کشورهای اسلامی به خصوص از کشورهای نومسلمان آزاد شده آفریقا بیش از هر جا شرکت کرده بودند. مردمی که از پشت چهره‌های نمکین و سیاه آنان نور ایمان و اخلاص می‌درخشید. کسانی که شب دیجور درازی را به سر آورده و چشم به افق روشن آزادی گشوده از بندهای معتقدات خرافی و استعمارها جسته بودند. اینها ارزش تعاليم حیات بخش اسلام را بیش از دیگران می‌دانند. سرچشمۀ ایمان از زبان عربی بلیغ آنها جاری بود. چه بسا بدون نوشته با بلاغت رسایی خطابه‌سرایی می‌نمودند. دیدن اینها یاد و چهره بلال حبشی را در خاطر ما زنده می‌کرد. همان بلالی که آیات ایمان و بانگ تکبیر، او را چنان بالا برد که بر سفیدها و اشراف مغرور به رنگ اوهام دنیا نیز برتری داد.

دوشنبه ۲۳ رجب (به افق طهران) مطابق با ۱۱ دی ماه ۴۰ از طهران به قصد بیت‌المقدس پرواز نمودیم و پس از قریب دو ساعت در فرودگاه بیروت و بعد از چهار ساعت از آنجا به سوی عمان و بیت المقدس رهسپار شدیم تا روز ۲6 رجب اجتماعات به معارف و گزارش‌ها و بحث‌های چند نفری در سالن تنفس سر میز غذا می‌گذشت. صبح چهارشنبه ۲6 رجب (به افق فلسطين) شب مبعث يا لية الاسرى (از نظر دیگر مسلمانان) اولین جلسه تشکیل شد. برنامۀ معرفی همۀ وفود به یکدیگر با عنوان و سمت و معرفی رؤسای وفود (که از وفد ایران این خدمتگزار را معرفی کردند) و نامه‌ها و تلگرافات پایان یافت. از طرف وفد ایران پیام بعضی از علما و مراجع بزرگ و جمعیت‌های دینی قرائت شد. در همین جلسه ترتیب جلسات رسمی تا روز سه‌شنبه اعلام گردید. هر روز سه جلسه -از صبح تا یک بعد از ظهر- بعد از نماز و صرف غذا تا مغرب، بعد از نماز و صرف غذا و استراحت تا پاسی از شب برگزار شد. جلسۀ عصر چهارشنبه با خطابۀ افتتاحیۀ ملک حسین پادشاه هاشمی آغاز گردید و رؤسای وفود هر یک در مدت ۵ تا ده دقیقه خطاب‌های ایراد کردند که به وسیلۀ رادیو پخش می‌شد. 

در این جلسه نیز نمایندگان، پیام سلاطین و زعماء و سران جمعیت‌های اسلامی را در تأیید مؤتمر ابلاغ کردند. 

تعداد و اسامی نمایندگان:

در دورۀ سوم مؤتمر (امسال) بالغ بر صد نفر نماینده از قریب ۲۸ کشور شرکت داشت و نمایندگان ایران ۹ نفر بودند که در یادداشت پلی کپی شده مؤتمر چنین آمده است: 1- جناب استاد آيت الله محمود طالقانی ۲ – دکتر محسن، رئيس محكمه استیناف در تهران 3- آقای علی اکبر تشیّد، مشاور حقوقی ۴- آقای محمد خاور، قاضی 5- جناب شیخ جلال‌الدین راثی فانی، واعظ 6- دکتر عباس مهاجرانی 7- آقای محمدرضا صالحی 8- شیخ یحیی نوری 9- آقای محمد تقی سبط 

جلسات مؤتمر:

کنگرۀ امسال در طی ۱۱ جلسه برگزار گردید که در جلسه اول ریاست جلسه به عهده علامه مراکشی سید عبدالرحمن الدكالی و معاونت آن به عهدۀ علامۀ نیجریه‌ای «شیخ آدم عبدالله آلودی» بود. 

البته در این جلسات سعی شده بود که از هر کشوری یک بار برای ریاست جلسه و یا معاونت استفاده نمود تا همه در آن سهیم باشند. 

در جلسه ششم، افتخار ریاست جلسه به من موکول شد و معاونت من با آقای ابراهیم شیخ احمد صومالی بود و من سخنرانی خود را به طور مختصر در یکی از جلسات ایراد نمودم که به منظور اختصار از نقل آن در اینجا خودداری می‌شود.

دیگر از برنامه‌های مؤتمر بازدید خطوط دفاعی بود که در فاصله‌های نزدیکی استحکامات و سنگرهایی است که در آن افسران و سربازان مرابط اسلامی شب و روز در زمستان و تابستان مراقبت می‌کنند و با فاصله چند قدم با سربازان اسرائیل روبرو هستند. اینجاها مراکز اصطکاک دو نیرو و قدرت است که با اندک غفلت و صفیر یک گلوله‌ای به صورت آتش و خون در می‌آید و ممکن است دنیا را به سوی جنگ بکشاند. یک قسمت این سنگرها بالا و در میان بارو برج‌های قلعه شهر قدیم بیت المقدس است. قسمت دیگر در امتداد خطوط تقسیم شده در سرزمین‌ها و دهات واقع در طرف شمال و جنوب شهر می‌باشند که در بعضی از نواحی دهات بلکه خانه‌ها به دو قمست تقسیم شده است.

قطعنامه مؤتمر:

مؤتمر در پایان جلسات خود پس از بررسی‌های لازم قطعنامه مفصلی در مورد مسائل اساسی و مهم جهان اسلام صادر نمود که ذیلاً قسمتی از آنها به طور اختصار از نظر خوانندگان محترم می‌گذرد. 

1. سخت‌ترین مشکلات اسلام در برابر انواع بی‌بند و باری و فساد و بی‌ایمانی، پوشیده ماندن و عدم تمیز چهرۀ واقعی اسلام در میان این همه تبلیغات گوناگون و اوضاع درهم و برهمی است که مسلمانان را در بیشتر ممالک فراگرفته است. آن‌چه که ما اکنون بدان کمال احتیاج را داریم این است که باید با تمام وسایل تبلیغاتی کوشید تا چهره واقعی اسلام را دور از هر گونه آلودگی و جمود و خرافات در این میان آشکار و معرفی گردد و در این راه از جدیدترین وسائل تبلیغی استفاده نمود. 

۲- در رأس تمام مسائل اساسی جهان اسلام موضوع عدالت اجتماعی قرار گرفته که در بیشتر کشورهای اسلامی مفقود و یا به صورت ناقص می‌باشد. مظالم به قدری شایع شده که حتی آن را به صورت تهمتی به خود اسلام بسته‌اند. در صورتی که اسلام از این مظالم و اصحاب ظلم و مبلغین چنین نسبت‌های ناروا بیزار است! تا اینجا که دشمنان علنی و زیر پرده‌ای اسلام جری شده و زیر ماسکی عدالت و آزادی و مساوات می‌خواهند باقی مانده پایگاه‌های آنان را که ضامن موجودیت آنها است بربایند. مسلمانان هیچ‌گاه احتیاجی به پذیرفتن راه و رسم اجنبی که در میان آنها عدالت اجتماعی را برقرار سازد ندارند. قرآن کتاب آسمانی اسلام و روش پیغمبر اکرمشان همواره سرچشمه انقلاب و نهضت بر علیه بیدادگری و یا غی‌گری بوده است! بدیهی است که اگر حکومت‌های اسلامی به تحکیم مبادی عدالت اجتماعی همت نگمارند و ندای مبلغین اسلام در کمال قدرت و امانت و روشنی بلند نگردد خوف آن می‌رود که این طوفان سهمگین همۀ ما را فرا گیرد و هرگز این اوضاع نابسامان ما نخواهد توانست جلوی آن را بگیرد. 

۳- موجب کمال تأسف است بلوک غرب که خود را به عنوان نگهبان و مدافع آزادی قلمداد می‌کند و جهان خود را جهان آزاد می‌نامد همچنان سیاست استعماری خود را در کشورها و بلاد اسلامی دنبال می‌کنند. امروز که صدای مبلغین اسلام بلند است و مسلمانان را با تمام نیرو برای همکاری دعوت می‌کنند، در مقابل، جز ادامۀ روح استعمارگری و کینه‌توزی و تغییر و منع تاریخ مسلمین چیزی دیده نمی‌شود. نمایندگان جهان اسلام که مکرر تلخی‌های این حقیقت را چشیده‌اند، ناگزیر دول و بلوک می‌زنند نه تنها با روش آنان سازگار نیست اصولاً موجب سستی و ضعف آزادی است. 

مبادی عمومی:

1. مؤتمر مقرر می‌دارد که قضیۀ فلسطین یک واقعه عمومی اسلامی و مربوط به عموم مسلمانان است و در میان سایر مسائل اسلامی در درجۀ اول قرار دارد. 
2. مؤتمر تأکید می‌کنند که تجاوز یهود به خاک فلسطین به ناحق است و این تجاوز در حقیقت تجاوز به حقوق عمومی مسلمانان محسوب می‌شود و بر هر مسلمانی فرض است که متجاوز را به جای خود بنشاند و باطل را از بین ببرد.  

***

مؤتمر اسلامی، دولت‌های عربی را می‌خواند تا خط مشی واحدی که شامل شئون سیاسی و اقتصادی و نظامی باشد اتخاذ نمایند تا فلسطین را نجات دهند و این قضیه را از راه سازمان‌های بین‌المللی دنبال کنند. 

مؤتمر به حکومت‌های عربی و اسلامی توصیه می‌کند که نقشه‌ها و بند و بست‌هایی که در سازمان‌های بین‌المللی برای تصفیه قضیه فلسطین در جریان است، از میان ببرند و باید این قضیه از نظر خود آنها حل شود به حکومت‌های عربی توصیه می‌کند که در تمام مناطق سیاسی نمایندگان خود را بفرستند تا در قضایا کاملاً هوشیار باشند. 

مؤتمر به دفتر دائمی خود توصیه می‌کنند که نماینده کافی به آفریقا گسیل دهد تا از نزدیک فعالیت‌های صهیونی را در آن مناطق به دقت بررسی نماید و روشی برای مبارزه با آن اتخاذ کند و قضیه فلسطین را شرح دهد و از دول آفریقایی که در این مورد پشتیبانی کرده‌اند تشکر نماید. 

مؤتمر هر گفتگویی را در میان دول عربی و اسرائیل طرد می‌کند و اعلام می‌دارد که تمام ملل اسلامی از هر گونه شناسایی و یا ارتباط با اسرائیل خودداری نمایند. 

و در مورد پناهندگان، موتمر مقرر می‌دارد که حل این موضوع منوط به حل قضيۀ فلسطين است و مؤتمر مخالفت هر دولتی را در مورد نصب یک قيم (نگهبان) بر املاک پناهندگان عرب واقع در منطقه تصرف شده، طرد می‌کند و معتقد است که باید عایدات آن به جای کمک‌های دول دیگر به مصرف رفاه پناهندگان برسد.

باز مؤتمر حکومت‌های عربی را توصیه می‌کند که عنایت بیشتری در مورد شئون بهداشتی و فرهنگی و معاش پناهندگان مبذول دارند و از مساعدات آنان برای نجات وطن خودشان دریغ ننماید. 

***

مؤتمر دول اسلامی را می‌خواند که از نفوذ اقتصادی اسرائیل جلوگیری نمایند و تأکید می‌کند که آزادی کشتیرانی اسرائیل در خلیج عقبه خطر بزرگی برای مسلمانان در بردارد. 

مؤتمر وجود نیروهای نظامی بیگانه را خطری برای فلسطین می‌بیند و باید کوشش شود تا این نیروها کنار روند. 

مؤتمر امیدوار است که حکومت‌های عربی تبلیغات و ناسزاگویی را نسبت به یکدیگر متوقف سازند. زیرا این روش به زیان همه و به زیان قضية فلسطين تمام خواهد شد. 

قضيۀ الجزایر:

مؤتمر حق استقلال کامل سرزمین «الجزایر» را عموماً و خصوصاً قسمت صحرا را تأكيد می‌کند و از وضع سیاست حکومت فرانسه و از اعمال ضدانسانی آن بیزاری می‌جوید. 

مؤتمر حكومت‌هایی را که حکومت الجزائر را به رسمیت نشاخته‌اند می‌خواند که به شناسایی کامل آن مبادرت نمایند و از دفتر دائمی مؤتمر می‌خواهد که با این دولت‌ها به منظور تحقق بخشیدن به این مطلب ارتباطاتی برقرار سازد. حکومت‌های عربی باید بر مقرری خود در مورد الجزایر بیافزایند تا این حکومت بتواند به این مبارزه مقدس ادامه دهد. 

و اگر فرانسه بیش از این از شناختن کامل حق الجزایر سر باز زند، دولت‌های اسلامی با او رابطه سیاسی و اقتصادی خود را قطع نمایند و اعلام می‌دارد که جوانان مسلمان جهان اسلام، خود را برای ورود در صف مجاهدين الجزایر آماده سازند و دفتر دائمی مؤتمر موظف است که در این باره با حکومت الجزایر در تماس باشد و به دول اسلامی توصیه می‌کند که برای آزادی سران الجزایر از کوشش دریغ ننمایند و درود خود را بر حکومت الجزایر و بر مردم مجاهد و سران و ارواح شهدای آن می‌فرستد.

***

همکاری و تضامن اجتماعی: 

1. مؤتمر اسلامی سران دول اسلامی را دعوت می‌کند که در راه خدمت به اسلام و اقامه احكام و حدود اسلامی بر همکاری و تضامن مبادرت نمایند. 
2. توصیه می‌کند که سیاست‌های خارجی خود را بر طبق مصالح اسلامی منظم نمایند.
3. دول اسلامی اختلافات خود را از طریق و داد و مسالمت حل و فصل نمایند. 
4. مؤتمر معتقد است که از مهم‌ترین عوامل همکاری و تضامن بين دول اسلامی سوق دادن جوانان و نسل جدید به تربیت و تعالیم صحیح اسلامی است. و دولت‌ها را دعوت می‌کند که برای تحقق بخشیدن به این هدف اساسی به ایجاد همکاری فرهنگی مبادرت نمایند. 
5. مؤتمر لازم می‌داند که ملل و دول اسلامی مجامعی برای تدریس علوم اسلامی و به منظور تقریب مذاهب اسلامی و تعلیم نظامات اجتماعی و سیاسی اسلامی در بلاد مختلف براساس صحیح تأسیس گردد. 

***

کشمیر:

مؤتمر درباره حق مسلمانان کشمیر تأکید می‌کنند که باید مقررات خود را با آزادی به دست گیرند و بر حکومت هند اعتراض می‌نماید که چرا مقررات سازمان ملل متحد را در مدت ۱۳ سال محترم نمی‌شمارد و اجرا نمی‌نماید و در مورد سرنوشت کشمیر به آرای عمومی مراجعه نمی‌کند. 

مؤتمر پیشنهادات مجامع مشورتی پیرو کشمیر آزاد را تأیید می‌کند و خواهان آزادی شیخ محمد عبدالله نخست وزیر سابق و زندانی کنونی کشمیر اشغال شده است. 

***

دربارۀ آفریقا:

مؤتمر پس از رسیدگی به وضع آفریقا و نقشی که این قاره در آینده اسلام دارد مقررات زیر را اتخاذ نمود:

1.  اعزام نمایندگان از رجال مؤتمر به حجاز و عراق و کویت و سوریه و قطر و بحرین و ایران تا مقررات مؤتمر را به خصوص آنچه درباره آفریقا است به مسلمین ابلاغ نمایند. 
2.  به حکومت‌های اسلامی که در دول آفریقایی نماینده سیاسی ندارند توصیه می‌کند که نمایندگان خود را اعزام دارند تا بدین وسیله در قضایای اسلامی با دول آفریقایی همکاری نمایند. 
3.  مؤتمر به دفتر دائمی خود توصیه می‌کند که به منظور احداث صندوق تعاونی برای قرض بدون ربح فعالیت لازم بنماید تا به مصرف پیشرفت امور اقتصادی دولت‌های آفریقایی استقلال یافته برسد و نیز به صاحبان شرکت‌ها از مسلمین توصیه می‌نماید که با دول مزبور روابط بازرگانی و اقتصادی برقرار سازند.
4.  مؤتمر ترغیب می‌کند که دول اسلامی عده‌ای از دانشمندان و استادان فنی را در رشته‌های مختلف علوم به منظور پیشرفت فرهنگ آفریقا به آنجا گسیل دارند. 
5.  باید دول اسلامی را به حقیقت اوضاع مسلمین آفریقایی آگاه ساخت و مراکز تبلیغاتی اسلامی در آفریقا تأسیس نمود. 
6.  مؤتمر به دفتر دائمی توصیه می‌نماید که به ترجمه و نشر قرآن کریم و کتب اسلامی به زبان‌های محلی آفریقایی همت گمارد. 
7.  مؤتمر اسلامی دسیسه‌های استعماری را که می‌خواهد میان دول اسلامی استقلال یافته آفریقایی اختلاف ایجاد نماید شدیداً نکوهش می‌کند و برای از بین بردن آن به مسلمین خدمتگزار مخلص اعتماد می‌نماید. 

//پایان متن