درس‌های قرآنی؛ روح نماز

آیت‌الله طالقانی زمانی که در زندان به سر می‌برده، به صورت منظم و نیز پراکنده سخنانی پیرامون درس‌آموزی از قرآن و بهره‌گیری از مضامین آن برای زندگی ایراد کرده است که بخش منظم آن در کتاب «پرتوی از قرآن» به صورت تفسیر قرآن و بخش پراکندۀ آن بعدها در بخش «با قرآن در زندان» در کتاب «درس‌های قرآنی» منتشر شده است. بخش اخیر بر اساس یادداشت‌های شخصی محمدمهدی جعفری، از یاران و همراهان طالقانی در زندان، از آن سخنرانی‌ها تهیه شده است و از ۱۹ شهریور ۱۳۴۳ تا ۲۳ اردیبهشت ۱۳۴۴ را در بر می‌گیرد. جعفری در این باره می‌نویسد: «این مطالب را نه می‌توان تقریرات آیت‌الله طالقانی دانست و نه سخنرانی‌های ضبط شدۀ ایشان به حساب آورد. بلکه برداشت‌هایی است، غالباً نقل به مضمون، از این کمترین که گاه برای تکمیل جمله‌ای و مطلبی از خاطرۀ دچار پیری شده و احیاناً به فراموشی افتاده، سود جسته‌ام و گاه نیز از منابعی استفاده شده است.»
مطلب حاضر، متن یکی از این سخنرانی‌هاست که در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۴۳ ایراد شده و طالقانی در آن به نقش نماز خواندن واقعی در آرامش بخشیدن به انسان پرداخته است.

ادامه مطلب

درس‌های قرآنی؛ استعانت

این متن از جمله سخنان آیت‌الله طالقانی است که در دهۀ چهل شمسی (از شهریور ۱۳۴۳ الی اردیبهشت ۱۳۴۴) زندان قصر ایراد کرده است. ایشان در این سخنان که در تاریخ هفتم آبان ماه ۱۳۴۳ ایراد شده، با استفاده از مفهوم استعانت کوشیده‌اند پاسخی به اضطراب‌های بشری بدهند.
آیت‌الله طالقانی در زمانی که در زندان به سر می‌برده، به صورت منظم و نیز پراکنده سخنانی در چارچوب درس‌آموزی از قرآن و بهره‌گیری از مضامین آن برای زندگی روزمره انسان‌ها ایراد کرده است که بخش منظم آن در کتاب پرتوی از قرآن به صورت تفسیر قرآن و بخش پراکندۀ آن بعدها ذیل بخش «با قرآن در زندان» در کتاب «درس‌های قرآنی» منتشر شده است. این متن‌ها بر اساس یادداشت‌های شخصی محمدمهدی جعفری از آن سخنرانی‌ها تهیه شده که دربارۀ آن چنین توضیح داده است:
«آنچه در این بخش به نظر خواننده می‌رسد، پس از چهل سال (از ۱۳۴۳/۰۶/۱۹) از دفتری به خط ناخوانای این کمترین استخراج شده است که خودم نیز بعد از چهل سال آنها را به زحمت می‌خواندم و کلمات و جملات را از روی حدس و گمان شخصی به هم ارتباط می‌دادم. لذا این مطالب را نه می‌توان «تقریرات» آیت‌الله طالقانی دانست و نه سخنرانی‌های ضبط شدۀ ایشان به حساب آورد. بلکه برداشت‌هایی است، غالباً نقل به مضمون، از این کمترین که گاه برای تکمیل جمله‌ای و مطلبی از خاطرۀ دچار پیری شده، و احیاناً به فراموشی افتاده، سود جسته‌ام و گاه نیز از منابعی استفاده شده است.»

ادامه مطلب

پرتوی از قرآن، جلد اول؛ تفسیر سورۀ بقره آیات ۴۴ تا ۴۶

متن حاضر تفسیر آیات ۴۴ تا ۴۶ سوره بقره به قلم آیت‌الله طالقانی است که در جلد اول کتاب پرتوی از قرآن آمده است. این جلد از این کتاب شامل تفسیر جزء اول قرآن کریم (سورۀ حمد و آیات ۱ تا ۱۴۳ سورۀ بقره) است.
آیت‌الله طالقانی در این بخش، پس از شرح لغات مهم این آیات به تفسیر آن‌ها با موضوع استمداد از نماز، پرداخته است.
کتاب‌ «پرتوی از قرآن» در شش جلد از مهمترین آثار آیت‌الله طالقانی است. او راه رهایی مسلمانان از تفرقه و نیز راه رستگاری انسان را در ناملایمات و گمراهی‌های عصر مدرن، بازگشت به قرآن کریم می‌دانست. بنابراین پس از سال‌ها تفسیر شفاهی قرآن بر منبر و در جلسات مختلف، از سال ۱۳۴۱ تصمیم گرفت یک مجموعه تفسیر را به رشته تحریر درآورده و منتشر کند.

ادامه مطلب

سلسله جلسات تفسیر قرآن برای انجمن اسلامی دانشجویان (از ۱۱ دی تا ۲ بهمن ۱۳۲۶)؛ تفسیر سورۀ بقره، جلسه بیستم تا بیست‌وسوم: تاریخ یهود (۱)

آیت‌الله طالقانی از روزهای ابتدایی تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان ارتباط نزدیکی با این تشکل داشت. او از سال ۱۳۲۶ تا سال ۱۳۲۸ با هدف تفسیر قرآن برای دانشجویان جلساتی برگزار کرد و بعد از آن نیز از این دست جلسات برای آنها تشکیل داد.
متن موجود اقتباسی از محتوای بیستم تا بیست‌وسوم این سلسله سخنرانی است که در شماره‌های مسلسل ۱۸۸ تا ۱۹۱ نشریۀ آیین اسلام در همان ایام به چاپ رسیده است. طالقانی در این چهار جلسه که ادامۀ تفسیر سورۀ بقره است، دربارۀ تاریخ یهود بحث می‌کند. بحث مفصلی که جلسات بسیاری ادامه می‌یابد.
طالقانی در ابتدای جلسۀ بیستم (مورخ یازدهم دی ۱۳۲۶) دربارۀ قوانین تاریخ صحبت می‌کند که راز انحطاط ملل و جوامع مختلف در آن نهفته است و خودبزرگ‌بینی یهودیان را یکی از دلایل انحطاط آنها برمی‌شمرد. او سپس در جلسات بعدی، دربارۀ چیستی شفاعت بحث و انتظار شفاعت بی قید و شرط یهودیان را نادرست عنوان می‌کند. طالقانی سپس، ضمن اشاره به تاریخ بنی اسرائیل و چگونگی جمع شدن آنها در مصر دربارۀ نجات آنها از مصر و فرعون توسط حضرت موسی (ع) صحبت می‌کند. سپس، در جلسۀ بعدی ماجرای گوساله‌پرستی بنی اسرائیل در زمان غیبت موسی را شرح می‌دهد.
لازم است یادآوری شود که هفته‌نامه آیین اسلام به مدیریت مسئولی نصرت‌الله نوریانی از مهم‌ترین نشریات مذهبی-سیاسی دوره پهلوی دوم محسوب می‌شود که در حد فاصل سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۳۴ منتشر می‌شد. همچنین چهار شمارۀ این نشریه نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ انتشار یافت. از آیت‌الله طالقانی مقالات و گزارش سخنرانی‌های متعددی در دوره اول انتشار این نشریه دیده می‌شود.

ادامه مطلب