درس‌های قرآنی؛ تفسیر آیات ابتدایی سورۀ بقره

آیت الله طالقانی در سال ۱۳۵۲ یعنی بعد از بازگشت از تبعید به شهرستان بافت، به درخواست خانواده سلسله جلسات تفسیر قرآن را برای آنها برگزار کرد. او در این جلسات به ترتیب سوره‌های قرآن پیش می‌رفت و بعد از تفسیر سورۀ حمد به تفسیر سورۀ بقره پرداخت و در هفت جلسه آیات یک تا ۳۹ این سوره را تفسیر کرد. اما یک سال و نیم بعد از پایان تبعید ، در دوم آذر ۱۳۵۴ مجدداً دستگیر و به این ترتیب جلسات تفسیر قرآن متوقف شد.
مطلب حاضر، تفسیر آیات یک تا ۳۹ سوره بقره است. طالقانی در تفسیر آیات اول تا سوم این سوره، موضوع نیاز انسان به هدایت علیرغم برخورداری از عقل و گسترش علم را مطرح می کند.آیات چهار تا هفت به موضوع ایمان و تکامل نگرش ایمانی در یقین به آخرت اختصاص دارد. طالقانی در تفسیر آیات هشت الی ده با اشاره به تقسیم بندی سه‌گانه انسان ها از نظر اعتقاد به وحی به تفصیل دربارۀ گروه سوم که همان منافقان باشند، سخن می‌گوید و در جلسات بعدی، در تفسیر آیات نه الی یازده همچنان به بحث دربارۀ «منافق» می پردازد و جلسه پنجم نیز بررسی دو مثل قرآنی درباره منافقین است. در ادامه، توصیف قرآن از فاسقان آمده و بحث پایانی این جلسات،داستان خلقت حضرت آدم و هبوط اوست. لازم به ذکر است که در متن حاضر تفسیر آیات ۲۱ تا ۲۵ و نیز آیه ۳۴ سوره بقره موجود نیست.

ادامه مطلب

سلسله جلسات تفسیر قرآن برای انجمن اسلامی دانشجویان (۴ آذر تا ۱۲ اسفند ۱۳۲۸)؛ تفسیر سورۀ بقره، جلسۀ چهل‌وچهارم الی آخر: انسان، اجتماع و دین

آیت‌الله طالقانی از روزهای ابتدایی تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان ارتباط نزدیکی با این تشکل داشت. او از سال ۱۳۲۶ تا سال ۱۳۲۸ با هدف تفسیر قرآن برای دانشجویان جلساتی برگزار کرد و بعد از آن نیز از این دست جلسات برای آنها تشکیل داد.
متن حاضر اقتباسی از محتوای جلسات چهارم آذر الی دوازدهم اسفند ۱۳۲۸ است که در شماره‌های مسلسل ۲۶۸، ۲۷۱، ۲۷۳، ۲۷۵، ۲۷۶، ۲۷۷، ۲۷۹ و ۲۸۰ نشریۀ آیین اسلام به چاپ رسیده است.
برخلاف آنچه از جلسات قبلی در نشریه آیین اسلام منتشر شده، متن منتشر شده از این جلسات، عنوان تفسیر برای انجمن اسلامی را ندارد بلکه بر اساس عنوان متن منتشره، این سخنرانی‌ها در مسجد هدایت انجام شده‌اند. با این حال، چون کاملاً در ادامۀ جلسات قبلی است و آیاتی که تفسیر می‌شوند در ادامه هم هستند، می‌شود استنباط کرد که این جلسات نیز ادامه همان سلسله جلسات است و فقط مکان آن عوض شده است.
همچنین، با توجه به عدم دسترسی به برخی از شماره‌های نشریه آیین اسلام احتمال می‌رود چند جلسه‌ای در این میان از قلم افتاده باشد. چون باز برخلاف متن‌های منتشر شده قبلی، شماره جلسه در نشریه درج نشده است، نمی‌توان مطمئن شد که چه جلساتی اکنون در دسترس نیست. امید می‌ورد با دسترسی به آرشیو کامل نشریه آیین اسلام این نقیصه برطرف گردد.
طالقانی در این جلسات در ادامۀ تفسیر سورۀ بقره با بازگشت به مباحث حول بنی اسرائیل مجدداً دربارۀ عوامل انحطاط جوامع صحبت می‌کند. او تأکید دارد که اگر هر ملتی اشتباهات بنی اسرائیل را مرتکب شود، دچار انحطاط می‌شود. طالقانی در جلسات بعدی به موضوع ایمان می‌پردازد و ضمن تأکید بر این انسان هم استعداد جذب شدن به شر را دارد و هم خیر، وجدان و شریعت را از ابزارهای جذب انسان به خیر برمی‌شمرد.
طالقانی در جلسات دیگر باز هم بر اساس آیات سورۀ بقره دربارۀ قواعد سعادت یا پراکندگی و انحطاط جوامع صحبت می‌کند. در آخرین جلسه نیز درباره حضرت عیسی و معنای روح‌القدس بحث می‌نماید.
لازم است یادآوری شود که هفته‌نامه آیین اسلام به مدیریت مسئولی نصرت‌الله نوریانی از مهم‌ترین نشریات مذهبی-سیاسی دوره پهلوی دوم محسوب می‌شود که در حد فاصل سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۳۴ منتشر می‌شد. همچنین چهار شمارۀ این نشریه نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ انتشار یافت. از آیت‌الله طالقانی مقالات و گزارش سخنرانی‌های متعددی در دوره اول انتشار این نشریه دیده می‌شود.

ادامه مطلب

سلسله جلسات تفسیر قرآن برای انجمن اسلامی دانشجویان (از ۷ تا ۱۴ مرداد ۱۳۲۸)؛ تفسیر سورۀ بقره، جلسه چهل‌ودوم و چهل‌وسوم: حیات معنوی

آیت‌الله طالقانی از روزهای ابتدایی تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان ارتباط نزدیکی با این تشکل داشت. او از سال ۱۳۲۶ تا سال ۱۳۲۸ با هدف تفسیر قرآن برای دانشجویان جلساتی برگزار کرد و بعد از آن نیز از این دست جلسات برای آنها تشکیل داد.
متن حاضر اقتباسی از محتوای دو جلسۀ چهل‌ودوم و چهل‌وسوم سخنرانی طالقانی در همین سلسله جلسات است که در شماره‌های مسلسل ۲۵۲ و ۲۵۳ نشریۀ آیین اسلام به چاپ رسیده است.
طالقانی در این جلسات در ادامۀ تفسیر سورۀ بقره، شرح جذابی از حیات پس از مرگ و حیات معنوی انسان و نیز نسبت آن با شرک ارائه می‌دهد.
لازم است یادآوری شود که هفته‌نامه آیین اسلام به مدیریت مسئولی نصرت‌الله نوریانی از مهم‌ترین نشریات مذهبی-سیاسی دوره پهلوی دوم محسوب می‌شود که در حد فاصل سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۳۴ منتشر می‌شد. همچنین چهار شمارۀ این نشریه نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ انتشار یافت. از آیت‌الله طالقانی مقالات و گزارش سخنرانی‌های متعددی در دوره اول انتشار این نشریه دیده می‌شود.

ادامه مطلب

سلسله جلسات تفسیر قرآن برای انجمن اسلامی دانشجویان (از ۲۳ مرداد تا ۳ مهر ۱۳۲۶)؛ تفسیر سورۀ بقره، جلسه سوم تا نهم

آیت‌الله طالقانی از روزهای ابتدایی تأسیس انجمن اسلامی دانشجویان ارتباط نزدیکی با این تشکل داشت. او از سال ۱۳۲۶ تا سال ۱۳۲۸ با هدف تفسیر قرآن برای دانشجویان جلساتی برگزار کرد و بعد از آن نیز از این دست جلسات برای آنها تشکیل داد.
متن موجود اقتباسی از محتوای جلسۀ سوم تا نهم این سلسله سخنرانی است که در شش شماره پیاپی نشریۀ آیین اسلام به چاپ رسیده است.
طالقانی در این جلسات به تفسیر آیات ابتدایی سورۀ بقره پرداخته است. در جلسۀ سوم او دربارۀ قرآن و شک نبودن در آن و نیز دربارۀ کلمۀ متقی و معنای آن بحث کرده است. در جلسۀ چهارم این سلسله سخنرانی طالقانی دربارۀ معنی کلمۀ کفر و ارتباط آن با کافر بودن صحبت کرده و از تأثیرپذیری انسان از احساسات و پیوندش با کفر ورزیدن سخن گفته است. در جلسۀ بعدی، او بحث دربارۀ کافران را ادامه داده و نیز گروه سومی را که نه مؤمن هستند و نه چون کافران صراحت دارند، معرفی کرده است. این گروه که منافقان هستند، موضوع ادامه بحث طالقانی بوده است. در جلسۀ ششم، طالقانی در ادامه تفسیر آیات ابتدایی سورۀ بقره به موضوع تقوا و ایمان بازمی‌گردد و بر اساس آیات مورد بحثش دربارۀ قرآن و این که نمونه‌ای مثل آن نیست، صحبت می‌کند. او در جلسۀ هفتم دربارۀ ایمان و بشارت‌هایی که به مؤمنان داده شده، بحث کرده است. در جلسۀ بعدی طالقانی می‌گوید که این آیات مقدمۀ کتاب قرآن هستند و دربارۀ پیامد مقدمه بودن این آیات و علت آن بحث می‌کند. او در جلسۀ نهم، گروه فاسقین را معرفی می‌کند.
لازم است یادآور شویم که هفته‌نامه آیین اسلام به مدیریت مسئولی نصرت‌الله نوریانی از مهم‌ترین نشریات مذهبی-سیاسی دوره پهلوی دوم محسوب می‌شود که در حد فاصل سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۳۴ منتشر می‌شد. همچنین چهار شمارۀ این نشریه نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ انتشار یافت. از آیت‌الله طالقانی مقالات و گزارش سخنرانی‌های متعددی در دوره اول انتشار این نشریه دیده می‌شود.

ادامه مطلب

سلسله سخنرانی‌های رادیویی؛ انسان سرگردان 

آیت‌الله طالقانی در سال ۱۳۲۵ به درخواست اداره تبلیغات وقت، مجموعه مطالبی را برای رادیو ارسال کرد که در قالب سلسله برنامه‌هایی از ۱۹ بهمن ۱۳۲۵ تا ۴ تیر ۱۳۲۶ از این رسانه پخش شد. این مطالب توسط گوینده رادیو خوانده می‌شدند و طالقانی متن آن‌ها را بعدا در قالب کتاب «گفتارها» نیز منتشر کرد. این برنامه‌ها در روزگاری پخش می‌شد که عموم متشرعین و روحانیان استفاده از رادیو را دارای اشکال می‌دانستند.
مطلب حاضر متن یکی از این برنامه‌هاست که در چهارم تیر ۱۳۲۶ منتشر شده است. طالقانی در این برنامه، ضمن دعوت مسلمانان به تعقل و تدبر در آیات خداوند، در ادامه بحث نظم در عالم هستی، ویژگی‌های آب را به عنوان یکی از مظاهر حکمت در طبیعت توصیف و تاکید می‌کند نظم و قانون در طبیعت ویژگی ماورای طبیعی دارد.

ادامه مطلب