نظر آیتالله طالقانی درباره انقلاب و حکومت اسلامی
گزارش روزنامۀ کیهان از کنفرانس خبری مورخ 15 بهمن 1357 آیتالله طالقانی
آیتالله طالقانی عصر دیروز در یک مصاحبۀ مطبوعاتی که در خانهاش برپا شد، به سؤالهای خبرنگاران داخلی و خارجی دربارۀ اوضاع کنونی و انقلاب ایران پاسخ گفت:
خبرنگار تلویزیون سوئیس پرسید: «در اروپا برای ما خیلی مشکل است تصور کنیم که روحانیون بتوانند رهبری سیاسی هم داشته باشند.»
آیتالله طالقانی در پاسخ گفت: «بله، من هم تصدیق میکنم که برای اروپا مشکل است، چون روحانیت مسیحی بر اساس انجیلی قرار دارد که ۵۰ سال بعد از مسیح تدوین شده و مضمون آن فقط دعوت به همان روحانیت مورد نظر شماست. اما در اسلام و قرآنی که ما داریم و همه، چه مسلمان و چه غیرمسلمان، آن را قبول دارند که همان کتاب پیغمبر اکرم است، از روحانیت با برداشت شما اثری نیست. اگر معنای سیاست مسئولیت در برابر انسانها و حمایت از مظلومها و مبارزه با ظلم است که این در متن قرآن و تعالیم قرآن هست و همیشه خفیف یا شدید جریان داشته. ولی اگر مفهوم سياست، دروغ – پولتيك و چند گویی و عدم صحبت با تودههای مردم باشد، روحانیت اسلام این سیاست را محکوم میکند.»
خبرنگار پرسید: «در ایران تعداد آقایان آیتاللهها زیاد است، چگونه میتوان توجیه کرد که کدام یک از اینها نظرشان ارجح است و نظرشان باید اجرا شود. مثلاً آقای خمینی که صحبت میکنند، نظر دیگران را هم مدنظر دارند؟»
آیتالله طالقانی پاسخ داد: «در مکتب اسلام و به خصوص در مکتب امامت شيعه، مبارزه با ظلم و فساد و رژیمهای فاسد و برقراری در جامعه از مسائل ضروری است و هیچ آیتاللهی و هیچ کس که آشنا به اصول اسلام باشد، نمیتواند در مقابل ظلم و فساد بیتفاوت باشد. تفاوت فقط در چگونگی مبارزه است و شرایط مبارزه. به این جهت میبینم که در تاریخ اسلام و به خصوص شیعه، رهبران اصیل اسلامی با حکومتهایی که بر طبق موازین اسلام نبوده، سازش نداشتند. منتها گاهی که قدرتی به دست میآوردند، مبارزهها آشکار بود و گاهی پنهانی که ما از آن تعبیر به «تقیه» میکنیم. پس با این شرح، آیتالله و عالم روحانی با فرد مسلمان نمیتواند اهل مبارزه نباشد و با دستگاه و رژیم فاسد سازش کند.»
نقش کمونیستها
خبرنگاری پرسید: «بسیاری از کمونیستها در گذشته بر ضد شاه مبارزه کردند، بسیاری زندانی بودند، بسیاری برای انقلاب شهید شدند. آیا شما آنها را مخالفین اسلام میدانید و آیا در حکومت جمهوری جایی برای آنها هست؟»
آیتالله طالقانی گفت: «مسئله مکتبی غیر از مبارزه است. از جهت مبارزه، ما خود شاهد بودیم که بسیاری از آنها کشته شدند، زندانهای طولانی کشیدند و در این مبارزه سهمی داشتند. از این جهت شکی نیست. اما مسئلۀ مهم اختلاف در ایدئولوژی کمونیستهاست نه اختلاف در مبارزه. بنابراین، کمونیستها در مبارزۀ فعلی تا آنجا که وابستگی به کمونیسم بینالمللی و پایگاههای کمونیستی نداشته باشند و الهام از خارج مرزهای اسلامی نگیرند و در طریق این مبارزه که فعلاً نفی استبداد و استعمار است، مزاحمتی ایجاد نکنند، هیچ گونه تعارضی با این انقلابی که از اکثریت و توده مردم ایران آغاز شده، نخواهند داشت. آنها هم خودشان را طرفدار خلق و توده میدانند و ما هم شعارمان همین است که تودههای مظلوم را باید نجات داد. بعد که به مرحله اثبات رسید، یعنی تأسیس حکومت اسلامی که بر مبنای آزادی و دموکراسی است، آنها هم میتوانند آزاد باشند، هم در گفتن مسائلشان و هم حتی در تشکیلاتشان.»
آیتالله طالقانی سپس به خبرنگاران تلویزیون سوئیس گفت: «ما از نزديك نميدانيم ولی سوئیس کشوری است که ما از آزادی و وضع زندگی مردم آن و تربیت و سلامتی روح و فکرشان همیشه تعریف شنیدیم ولی فعلاً متأسفیم که سوئیس مرکز نگهداری پولهای دزدهای بینالمللی شده، مخصوصاً دزدها و غارتگرهای مردم ما و این لکۀ ننگی شده بر دامان سوئیس که هرچه دزد و غارتگر است، پولهایشان را بردند در بانکهای سوئیس گذاشتند. حتی نمیشود معلوم کرد چقدر دزدیدهاند. بگویید این لکۀ ننگ را از دامنتان پاك كنند.»
بهرهبرداری از سرمایه
خبرنگاری پرسید: «آیا در جمهوری اسلامی بهرهبرداری از سرمایه چنانکه در سیستم سرمایهداری متداول است، مجاز است یا خیر؟»
آیتالله طالقانی پاسخ داد: «خیر، در اسلام نه استثمار هست نه استعمار. هر کس به اندازه کارش و زحمتش و هر کس هم در جای خودش و بر این استعدادش بهره میبرد. این همان معنای قسط است که مسلمانها موظفاند اقامه قسط کنند.»
خبرنگار دیگری پرسید: «آیا نمونهای از حکومت اسلامی را که وجود داشته یا دارد میتوانید نام ببرید؟»
آیتالله طالقانی جواب داد: «نمونۀ کامل در عصر پیغمبر اکرم بود. ناقصش در عصر خلفا تشکیل شد و باز کاملترش در چند سال حکومت «علی» بود. پس از آنکه خلافت به سلطنت و آن هم به سلطنت میراثی تبدیل شد، اساساً از مسيرش منحرف گشت. در جاهایی اصل اسلام انحرافیست و فروعش را مدعی هستند، اجرا میکنند. مثل سعودی که اساساً چون سلطنت میراثی در اسلام به شدت نفی شده و در سعودی سلطنت خانوادگی بر مردم سلطه دارد. این نمونۀ اسلامی نیست. اگر در کشورهای دیگر اسلامی هم آراء مردم تا حدی دخیل در قوای مقننه و اجراییه شده است، ما میبینیم که این قسمتی از اسلام است و قسمتی از مکتبهای دیگر که وارد اسلام شده. البته این انحرافها به خصوص در قرن اخير در اثر فشار استعمار غربی بود. ولی ایدهای که ما داریم مجتمع اسلامی خالصی است که با معیارهای مترقی قرآن و آراء آزاد همه مردم شکل بگیرد.»
خبرنگار سؤال کرد: «در مورد قوانین و معیارهای مترقی قرآن منظورتان چیست، آیا این قوانین متغیر هستند یا خیر؟»
آیتالله طالقانی پاسخ داد: «هر جمهوریتی در دنیا معیارهایی دارد. در نظام اسلامی که من اسمش را حکومت نمیگذارم چون حکومت معنای حاکمیت عدهای بر عدۀ دیگر را دارد، اما در اسلام حاکمیت جز برای خدا که خالق همه مردم است، نمیباشد و همۀ مردم بندۀ خدا هستند و زمین و آنچه ذخائر که در زمین نهاده شده، سفرۀ گستردهای است برای همۀ مردم که باید به اندازۀ احتیاج و نیاز کارشان از آن استفاده کنند، این اختصاص به يك گروهی ندارد. چون همیشه قرآن خطابش به «ناس» است و «ناس» یعنی همۀ مردم نه مسلم يا مؤمن به تنهایی.
از این جهت، اصل همين است که انسان اولاً به شخصیت خودش و شخصیت انسانی خودش برگردد، یعنی به شخصیتی که در اثر نظامهای فاسد از دست رفته است و دیگر اینکه در شرایط اجتماعی آن قسط و عدالت همگانی پیاده شود. این اصل يك مجتمع سالم اسلامی است. ولی ممکن است همۀ اینها در يك شرایطی و در يك فصلی از زمان در اثر عوامل خارج و داخل یا ناآگاهی مردم پیاده نشود. کوشش کسانی که طرفدار این مکتب هستند، این است که تا حد امکان این را پیاده کنند و همین جهت تغییرش است. مثل همۀ اصولی که در مکتبها و دانشگاهها علمی و ثابتند و در عین ثبات، تکامل و تغيير هم در آنها هست. نکتۀ مهمی که باید تذکر دهم، این است که انقلابات و حرکات اصیلی که در تاریخ دنیا از گذشته تا انقلاب فرانسه و انقلاب اکتبر روسیه و انقلابهای دیگر، هدف اصلی آزادی انسانها بوده و هست و مطبوع اصيل انسان بیش از مسائل خوراك و مسکن و… «آزادی» بوده و مسائل اقتصادی در پرتو «آزادی» قرار داشتهاند. ولی به تدریج ما میبینیم که در غرب سرمایهداری و شرق کمونیست، آزادی انسانها تحتالشعاع اقتصاد قرار گرفته و اقتصاد است که انسانها و جامعه را شکل میدهد و یک نوع تودههای مردم را به بنده میکشد. این مسئلهای است که نسل امروز که تحت تأثير مسائل اقتصادی قرار گرفتهاند، نمیتوانند آن را درست درك کنند. ولی در ایران میبینیم که تودههای مردم، طبقۀ مرفه و غيرمرفه و تحت فشار زندگی همه به پا خاستهاند. چه میخواهند؟ مسئلۀ اول «آزادی» میخواهند و مسئلۀ «قسط» یا عدالت اقتصادی خود به خود در پرتو آزادی به عقیدۀ ما تأمین خواهد شد.»
خصوصیت انقلاب ایران
خبرنگار روزنامه «النهار» چاپ بیروت درودهای مردم فلسطین را تقدیم کرد و آیتالله طالقانی در جواب گفت: «مردم ایران دربارۀ مسئلۀ فلسطین هرگز بیتفاوت نبودهاند. صدای مظلومیت آنها را من خودم و فرزندان ما در ایران و خارج ایران همه جا منعکس میکردند. حضور من در کنفرانسهای اسلامی کراچی، بیتالمقدس، مکه و قاهره در زمان عبدالناصر، اصلاً برای دفاع از حق فلسطینیها بوده. چون دشمن فلسطينيها فقط دشمن فلسطین نیست و نبوده بلکه دشمن همۀ عالم اسلام است. پیروزی فلسطینیها پیروزی ما است و خدای ناخواسته شکست آنها شکست ما. به یاری خدا و تبعیت از اولیای اسلام امیدواریم معاضدت و همفکری و همیاری ما بعد از این بیشتر خواهد شد.»
خبرنگار النهار پرسید: «ویژگیهای انقلاب اسلامی ایران از نظر شما چیست، موقعیت انقلاب اسلامی ایران را در جهان سوم چگونه میبینید و آیا این بخشی از جنبش عدم تعهد هست یا نه؟»
آیتالله طالقانی پاسخ داد: «چون رهبری انقلاب اسلامی با شخصیتهایی است که به مبانی اسلام و جهاد اسلامی و امر به معروف و نهی از منکر آشنایی کامل دارند، یکی از خصایص انقلاب اسلامی ما این است که اسلام اصیل و دارای دینامیک خودمان را بدون دخالت فکری و سیاسی دیگران تا آنجا که قدرت و توانایی داریم، پیش ببریم. ولی در انقلابهای دیگر اگر در کشورهای اسلامی هم بود، اسلام خالص نبود. قسمتی التقاطی بود و یا به وسيلۀ يك حزب و گروه خاص هدایت میشد.
در کشورهای انقلابی کمونیست يا ناسيوناليست ما میبینیم که يك گروه انقلاب میکنند و بعد هم حکومت را خود آن گروه به دست میگیرند و قهراً وقتی گروه یا حزب خاصی بود، چه نظامی، چه غیرنظامی دنبالش دیکتاتوری و استبداد بود. ولی خصوصیت انقلاب اسلامی ما این است که ما رهبریهای مذهبی داعيۀ حکومت برای خودمان نداریم و نمیخواهیم حاکم باشيم. انقلابی است که از تودۀ همۀ مردم، همۀ قشرها آغاز شده و برای همۀ قشرهاست نه يك حزب و جمعیت خاص. این یکی از ویژگیهای انقلاب ماست.
از نزديك هم مشاهده میکنید که این انقلابی است که از زارع، کارگر، کارمند، تاجر، دانشگاهی و… همۀ مردم در آن شرکت دارند. از همۀ مردم برای همۀ مردم شروع شده و هیچ حزب و جمعیتی هم حق ندارد برای خودش سهم بزرگتری در نظر بگیرد و از این جهت حکومت را در انحصار خودش درآورد. این خصوصیت اصلی است و باقی مسائل فروع این مسئله میباشد. در مورد رابطه با سایر کشورها و موضوع عدم تعهد، وقتی که انقلاب ما از همۀ مردم است و در برابر استبداد و طاغوت داخلی و استعمار ایستادهایم، قهراً ما وابسته به يك پایگاه نخواهیم بود و این همان معنای عدم تعهد است. ما نمیخواهيم متمایل به چپ یا راست باشيم. ميخواهيم روی پای خودمان بایستیم، همانطور که همه کشورهای بیطرف میخواهند و الان این مسئله دارد، توسعه پیدا میکند که گروهی و جوامعی تشکیل بدهند که از زمان مرحوم عبدالناصر درست شد و مرحوم نهرو و آقای تیتو رئیسجمهوری یوگسلاوی هم تأیید کردند. البته تز آنها با تز ما مشترك است و ما میخواهیم گروه مستقلی باشیم.»
انقلاب ایران و کشورهای مسلمان
خبرنگار گفت: «توجه فلسطینیها اکنون به شدت متوجه ایران شده است. در حالی که قبلاً نظرها متوجه جنبش فلسطین بود که چه نقطه نظرهایی را باید از آن گرفت. ولی حالا برعکس شده، به این ترتیب که در انقلاب ایران چه نقطه نظرهایی هست که باید آنها را فراگرفت. از این جهت، برای تمام مردم عرب ماهیت اجتماعی و دموکراتیک انقلاب اسلامی مطرح شده است.»
آیتالله طالقانی گفت: «تأثير انقلاب ما در دیگر کشورهای مجاور عربی و اسلامی غيرعربی بیشتر از نظر منطقه جغرافیایی حساس ما است و دیگر اینکه سرمایههای مادی ما و رابطۀ با شرق و غرب و دیگر آن تعاليم خاصی که شیعه بوده و نگذاشتهاند ظهور کند. به خصوص در این چند سال اخير که استعمار به شدت تسلط پیدا کرد. از جهت منطقۀ جغرافیایی و از جهت سرمایههای مادی و سرمایههای فکری که قابل تفهیم برای همۀ مردم است (نه یك ایدئولوژی که خاص يك طبقه باشد) این انقلاب خواه ناخواه ریشۀ عمیقی از هر جهت داشت و در کشورهای دیگر مخصوصاً کشورهای مجاور، مسلماً این انقلاب تأثير بسیاری خواهد داشت. حالا کیفیت تأثير و اندازه تأثیرش مربوط به این است که تا چقدر بتوانیم پیروزی به دست آوریم و در این راه پیش رویم. تودههای عرب در عین اینکه بعضیهایشان تا حدی مدعی هستند آزاد شدهاند، اما قید و بندهایی برای آنها از طرف رژیمها (حتی رژیمهای مدعی آزادی) هست که عموم تودهها این را به تدریج دارند لمس و درک میکنند. این ندای آزادی مطلق که ما برای همۀ گروهها سردادیم، شباهتی با آنچه که در کشورهای عربی عمل شده یا ادعا میکنند، ندارد.»
نقش زنان در حکومت اسلامی
يك خانم خبرنگار از روزنامه «آیدین لیغ» ترکیه پرسید: «اگر امکان دارد در مورد نقش زنان در حکومت اسلامی بفرمایید.»
آیتالله طالقانی گفت: «خانمهایی که مصاحبه میکنند، بیشتر روی همين موضوع حساسیت دارند. اگر ایشان خواهر مسلمان و آشنا با اسلام باشند، این سؤال را نباید بکنند. بلکه باید از متون اسلام و قرآن بدانند اسارت زن و مهجور نگهداشتن او مربوط به اسلام نبود بلکه مربوط به زندگی اشرافي و درباری بود و بعد هم زن را در کشورهای اسلامی به اسم آزادی به صورت کالا و مصرفکننده کالا درآوردند (تجملپرستی). از این جهت آن آزادی که در غرب معتقد هستند اسلام آن آزادی و آن مفهوم آزادی که بی بند و باری و وسيله شدن و آلت شدن زن برای سرمایهدارها و مصرفکنندهها باشد، آن را ما قبول نداریم. اگر معنای نگرانی دربارۀ زن این است که اسلام زنها را در مسائل اقتصادی و اجتماعی و تکامل فکری و دانش مهجور میدارد، در اسلام نیست و ما نمونۀ کامل از همان زنهای صدر اسلام داشتيم، مثل فاطمه زهرا دختر پیغمبر که هم خانهدار بود و هم در میدانهای جهاد پشت سر مجاهدین خدمت میکرد و هم به موقعش در مسجد برای دادخواهی فریاد می کشید و یا دختران ائمۀ ما، اینها زن اسلامی بودند. اگر زن اسلام میخواهند مطابق این نمونه باشد، همان است که ما عقیده داریم. ولی اگر میخواهد نمونۀ عروسکهای غربی باشد، این از نظر اسلام آزادی زن نیست و به نظر ما از بین بردن شخصیت زن در اجتماع است. این دیدگاهی است که ما دربارۀ زن داریم. الان هم میبینید در همین مبارزه میلیونها زن ایرانی شرکت دارند و بزرگترین پایگاه مبارزۀ ما همان زنهای ما هستند، چه دختران و خواهران دانشگاهی و چه زنهای خانهدار.»
خبرنگار پرسید: «الان امام خمینی موضوع ایجاد دولت انقلابی را در نظر دارند و دولت بختیار هم موجود است این دوگانگی دولت به نظر جنابعالی چطور است؟»
آیتالله طالقانی پاسخ داد: «این دوگانگی نیست. مردم این همه خون دادند و مبارزه کردند برای چه؟ برای اینکه يك رژیم فاسد و غيرقانونی از نظر مردم که مطابق همان قانون اساسی هم که آنها مدعی هستند نبوده (که رژیم سلطنت دیکتاتوری بوده) آن را نفی کنند. همۀ مسئلۀ اصلی مبارزه مردم این بوده و این آقای بختیار اگر از طرف مردم یا مجلسی باشد که منبعث از مردم میبود، میتوانست این ادعا را بکند. ولی مردم ایران حکومت او را اصلاً قانونی نمیدانند و همان مبارزهای را که با آن سلطنت و شاه کردند دنبال خواهند کرد و بختیار بیخود معطل است او اگر آدم عاقل باشد و دربارۀ مبارزههای سابقش راست بگوید که برای آزادی مبارزه کرده، ما نفهمیدیم فرق بين بختیار، ازهاری، شریف امامی چه بوده؟ آنها هم از طرف شاه نصب شدند، بختیار هم از طرف شاه نصب شده، به آنها همین مجلس رأی داده آنها را همین نظامیان طرفدارش هستند. پس مسئلۀ مبارزه چه میشود؟ بختيار ممکن است مقاومت کند ولی به نظر ما نتيجه ندارد، خونریزیها بیشتر میشود نه اتکایی به مردم دارد، نه اتکایی به قانون، فقط يك مرکز اتکا دارد و آن آمریکاییها هستند که اصرار دارند و همین آمریکاییها بودند که پدر شاه را در آوردند وقتی علنی کارتر اعلام میکند (همۀ مردم نمیدانستند شاه اینقدر دست نشانده است. ما از شاه حمایت میکنیم. برای اینکه تعهد داریم او را نگهداریم) مردم عصيانشان بیشتر شد. حالا هم آمریکا رسماً اعلام میکند که ما بختیار را می خواهیم نگهداریم. عصيان مردم فقط زیادتر خواهد شد.»
خبرنگاری پرسید: «آقای بختیار در مورد مسئلۀ اعلام جهاد گفتند که جهاد را فقط میتوان بر عليه كفار داد که زمینهای مسلمانان را غصب کرده باشند و در غیر این صورت برادرکشی میشود.»
آیتالله طالقانی جواب داد: «او اصلاً جهاد را نفهمیده است. بر هر فردی که حقش غصب شده باشد، دفاع از حق واجب است. ما جلوی مردم را میگیریم تا آن حد که با فرياد دفاع کنند. ولی وقتی فرياد به جایی نرسید و طرف حمله کرد، يورش کرد، غصب کرد، مردم اگر خودشان هم با اسلحه جلو بروند، حق قانونیشان است و لازم به فتوا نیست. هیچ كافری کافرتر از آن نیست که حق مردم را از بین میبرد و قانون را میشکند و به غصب بر مردم سلطه پیدا میکند.»
خبرنگار پرسيد: «دربارۀ دستگیری دکتر علیاصغر حاج سیدجوادی نظر شما چیست؟»
آیتالله طالقانی پاسخ داد: «آقای حاج سیدجوادی از شخصیتهای ارزندۀ ما است و هیچ تهمت و مارکی به اونمیچسبد. چون کتابهایی که نوشته و مقالههایی که مینویسد، مقالههای اصيل ملی بلکه قسمتی اسلامی است که نهضت کمونیست هم به او نمیچسبد و همۀ مردم خصوصاً طبقۀ جوان نسبت به او حساسیت خاصی دارند و گرفتن ایشان هم از اشتباهات دیگری است که رژیم مرتکب شده است.»
روزنامه کیهان سه شنبه ۱۷ بهمن ۵۷
پایان متن//
گزارش روزنامۀ اطلاعات از کنفرانس خبری مورخ 16 بهمن 1357 آیتالله طالقانی
بعدازظهر دیروز حضرت آیتالله طالقانی در یک مصاحبه مطبوعاتی که با حضور خبرنگاران خارجی در منزل وی برپا شده بود، ضمن پاسخگویی به سؤالات خبرنگاران دیدگاه های مترقیانه اسلام را تشریح کرد.
آیتالله طالقانی درباره مفهوم سیاست از دیدگاه اسلام گفت: «اگر معنای سیاست به معنای صحیحش مسئولیت در برابر انسانهاست و حمایت از مظلومها و مبارزه با ظلم هست، این سیاست در متن قرآن و تعالیم اسلام هست و همیشه هم جریان داشته، خفیف یا شدید ولی اگر به مفهوم امروزی سیاستی است که در آن دروغ و پلتیک و چندرویی و عدم صمیمیت با تودههای مردم و ساخت و پاخت باشد، روحانیت اسلام هم سیاست بدین معنا را مطرود میدارد.»
نقش کمونیستها
خبرنگاری پرسید: «بسیاری از کمونیستها در گذشته بر ضد شاه مبارزه کردهاند، بسیاری زندانی بودهاند. بسیاری به خاطر انقلاب شهید شدند، آیا شما آنها را مخالفین اسلام تلقی میکنید و آیا بعداً جایی در حکومت اسلامی خواهند داشت؟»
آیتالله طالقانی پاسخ داد: «مسئله مکتب غیر از مبارزه است. در جهت مبارزهشان خودمان شاهد کشته شدنشان و سهمشان در این مبارزه بودهایم. در این شکی نیست. مسئله مهم اختلاف با کمونیستها، مسئله اختلاف ایدئولوژیکی است نه اختلاف در مبارزه. بنابراین کمونیستها در مبارزه فعلی تا آنجا که وابستگی به کمونیسم بینالملل و پایگاههای کمونیستی نداشته باشند و الهام از خارج مرزهای اسلامی نگیرند و در طریق این مبارزه که فعلاً نفی استبداد و استعمار است مزاحمتی ایجاد نکنند، هیچگونه تعارضی با این انقلابی که از توده اکثریت مردم ایران آغاز شده نخواهد داشت. آنها خودشان را طرفدار توده میدانند، ما هم شعارمان همین است که تودههای مردم را باید نجات داد و به مرحله اثبات رسید یعنی تأسیس حکومت اسلامی که بر مبنای دمکراسی و آزادی است، آنها هم میتوانند در گفتن مطالبشان و حتی ایجاد تشکیلات آزاد باشند.»
جمهوری اسلامی
آنگاه خبرنگار فرانسوی سئوال کرد: «در جمهوری اسلامی بهرهبرداری از سرمایه آن چنان که در سیستم سرمایهداری متداول و مطرح است، آیا مجاز است یا خیر؟»
ج{واب:} «در اسلام نه استثمار است، نه استعمار و نه استحمار.»
س{ؤال:} «بنابراین منظورتان این است که تمام بهره اجتماعی باید بطور مساوی تقسیم شود؟»
ج{واب:} «هر کس به اندازه کارش، زحمتش، استعدادش و در جای خودش و این به معنای همان قسطی است که قرآن به آن تیکیه میکند که مسلمانها موظفند اقامه قسط کنند.»
س{ؤال:} «آیا میتوانید نمونهای از حکومت اسلامی را که وجود داشته یا باید باشد یا وجود دارد ذکر کنید؟»
ج{واب:} «نمونه کاملش در عصر پیغمبر اکرم بوده و ناقصترش در عصر خلفا بوده و باز کاملترش در چند سال حکومت علی بوده و پس از آنکه حکمت تبدیل به سلطنت شد، آن هم سلطنت میراثی، اساساً اسلام منحرف شد. در جاهایی اصل اسلام انحرافی است اما مدعی هستند فرو عش را اجرا میکنند. مثل سعودی که اساساً چون سلطنت میراثی در اسلام نفی شده و سعودی سلطنت خانوادگی مسلط بر مردم دارد، از نظر اسلام این نمونه یک حکومت اسلامی نیست.»
آزادی انسانها
س{ؤال:} «توضیح بفرمایید در مورد قوانین و معیارهای مترقی قرآن منظورتان چیست؟ آیا آن قوانين متغير هستند يا خير؟»
ج{واب:} «هر جمهوریت در دنیا معیارهایی دارد، در نظام اسلامی که من اسمش را حکومت نمیگذارم چون به معنای حاکمیت عدهای برعدۀ دیگر است و در اسلام هم حاکمیت جز برای خدا نیست که خالق است و همه مردم بنده خدا هستند و زمین و آنچه ذخائر در آن است سفره گستردهای است برای همه مردم که باید به اندازه احتیاج و نیازشان از آن استفاده کنند.
نکتۀ مهمی که اینجا هستم تفهیم بشود و در بعضی از سخنرانیهایم تذکر دادم، این است که هدف اصلی در انقلابات و حرکتهای اصیلی که در تاریخ دنیا از تاریخهای گذشته تا به حال، تا انقلاب فرانسه، انقلاب اکتبر و سایر انقلابها بوده، آزادی انسانها بوده و هست. چون آنچه که بیش از مسائل خوراک و مسکن و شكم مطلوب انسانها بوده، مسئله آزادیش بوده است و مسئله اقتصاد در پرتو این آزادی بوده ولی به تدریج ما میبینیم در غرب سرمایهداری و در شرق کمونیست، آزادی انسانها تحتالشعاع اقتصاد قرار گرفته و این اقتصاد است که انسانها و جامعهها را شکل میدهد که یک نوع به بند کشیدن تودههای مردم است. این مسئلهای است که نسل امروز که تحت تأثیر کامل مسائل اقتصادی قرار گرفته، فعلاً نمیتواند آن را درست درک کند اما تودههای مردم همینطور که در ایران میبینیم حتی طبقه مرفه تحت فشار زندگی بپا خاستند. چه اول آزادی میخواهند مسئله قسط یا عدالت اقتصادی خود به خود در پرتو آزادی به عقیده ما تأمین خواهد شد.»
درود مردم فلسطین
در اینجا خبرنگار روزنامه النهار درود مردم و رهبران فلسطین را حضور آیتالله طالقانی اعلام داشت. آیتالله پاسخ داد: «مسئلهای که برای شخص من به هنگام شرکت در کنفرانسهای اسلامی در کراچی، بيتالمقدس، مکه و قاهره زمان مرحوم عبدالناصر مطرح بود و اصلاً حضور من در آنجا به همین خاطر بود، مسئله دفاع از حق فلسطینیها بود و درک مسائل آنها از نزديک. برای آنکه دشمن آنها دشمن همه ملت مسلمان بوده و هست، استعمار است و اسرائیل. پیروزی اینها پیروزی ماست، پیروزی ما پیروزی آنهاست و خدای نخواسته شکست ما شکست آنهاست و امیدواریم به یاری خدا با آنها معاضدت و همگامی و همفکری بعد ازین بیشتر بشود.»
حکومت انحصاری نخواهد بود
س{ؤال:} «ویژگیهای انقلاب اسلامی ایران در چه هست و موقعیت انقلاب اسلامی ایران در جهان سوم چگونه است و آیا این انقلاب بخشی از حرکت يا جنبش غير متعهد هست و اگر هست به چه ترتیبی است؟»
ج{واب:} «در انقلاب اسلامی ایران چون رهبری با شخصیتهایی است که به مبانی اسلام و جهاد اسلامی و امر به معروف و نهی از منکر آشنایی کامل دارند یکی از خصایص انقلاب این است که اسلام اصیل و ديناميك و بدون دخالت فکری سیاسی دیگران مطرح است ولی در انقلابات دیگر تا آنجایی که ما میدانیم اگر در کشورهای اسلامی هم بوده اسلام خالص نبوده و يا به وسيله يک حزب و گروه خاصی بوده است.
همانطور که در کشورهای انقلابی کمونیست یا ملی ناسیونالیست ميبينيم يک گروه انقلاب میکنند و حکومت را در دست میگیرند و قهراً وقتی که گروه یا حزب خاصی بودند چه نظامی و چه غیرنظامی دنبالش دیکتاتوری و استبداد است. ولی خصوصیت انقلاب اسلامی این است که ما رهبران مذهبی هیچ داعیه حکومت برای خودمان نداریم و نمیخواهیم حاکم باشیم. انقلابی است که از همه مردم شروع شده برای همه است و هیچ حزب و جمعیت و فردی حق این را ندارد که در این انقلاب سهم بیشتری را برای خودش قائل باشد و از این جهت حکومت در انحصار خودش در بیاورد.»
تأثیر انقلاب ایران
سپس، خبرنگار روزنامه النهار از تأثیر انقلاب ایران بر کشورهای همجوار پرسید:
آیتالله طالقانی ضمن تأیید این مسئله گفت که «علت آن سرمایههای مادی و موقعیت جغرافیایی ایران نیز هست اما خواه ناخواه ریشه عمیقی خواهد داشت و تأثیر بسیاری در کشورهای مجاور. البته کیفیت، تأثیرش به این مربوط است که تا چه اندازه پیروزی کسب شود.»
موقعیت زنان
سپس، آیتالله طالقانی در جواب خبرنگار یک روزنامه ترکیه درباره موقعیت زن در جامعه اسلامی گفت: «ما با آزادی به معنای عروسک بودن زن که در جامعه غربی هست، مخالفیم. اما با اشتراک زنان در مسائل اجتماعی و اقتصادی توافق کامل داریم. چنانکه در مبارزه کنونی ما میلیونها زن ایرانی نقش عمدهای بازی میکنند و یکی از پایههای مهم مبارزه ما هستند.»
آمریکاییها و شاه
سپس آیتالله طالقانی در جواب یک خبرنگار خارجی که موضوع ایجاد دولت انقلاب را در عین حضور دولت بختیار یک دوگانگی نامید پاسخ داد که «این دوگانگی نیست. مسئلۀ روشنی است مردم برای چه این همه خون دادهاند جز اینکه یک رژیم فاسد را نفی کنند حالا اگر این آقای بختیار منبعث از مردم و مجلس مردمی باشد، میتواند این ادعا را داشته باشد ولی وقتی مردم اصلا حکومت او را قانونی نمیدانند. بیخود معطل است. اگر او آدم عاقلی باشد و درباره مبارزات آزادیخواهی گذشتهاش راست بگوید باید به خواست مردم عمل کند. ما بالاخره نفهمیدیم فرق بین ازهاری و شریف امامی و بختیار چه بوده. پس مسئله مبارزه به کجا میرود{؟!} به هر حال، ممکن است مقاومت بکند ولی به نظر ما جز خونریزی بیشتر نتیجه ندارد. او جز امريكا هيچ اتکایی ندارد که در ماندن او اصرار میکند. همین امریکاییها بودند که پدر شاه را درآوردند. وقتی آمریکا علناً اعلام کرد که از شاه پشتیبانی میکند چون تعهد دارد که نگهش دارد مردم عصیانشان بیشتر شد و بیشتر متنفر شدند حالا بختیار هم همین اتفاق افتاده است.»
معنى جهاد را نفهمیده
سپس آیتالله طالقانی در پاسخ به سؤال خبرنگار اطلاعات که در مورد برداشت آقای بختیار از امر جهاد پرسیده بود، گفت: «ایشان اصلاً معنی جهاد را نفهمیدهاند. آن جهادی که اسلام باید فتوای جهاد بدهد بله راست میگوید در برابر کفار است. اما دفاع از حق برای هر کسی که حقش غصب شده باشد، واجب است. ما جلوی مردم را میگیریم که با فریاد دفاع کنند ولی وقتی فریاد به جایی نرسید و طرفی که حق مردم را غصب کرده سرجایش ننشست، آن وقت اگر مردم با اسلحه بروند جلو، حق قانونیشان است. لازم نیست کسی فتوی بدهد. کافری کافرتر از آنی نیست که حق مردم را از بین میبرد و به غصب بر مردم سلطه پیدا میکند.»
دستگیری دکتر حاج سیدجوادی
آنگاه آیتالله طالقانی در پاسخ به آخرین سؤال در جواب مخبر روزنامه اطلاعات درباره دستگیری دکتر علیاصغر حاج سیدجوادی چنین گفت: «آقای حاج سیدجوادی واقعاً شخصیتی است که به نظر ما بسیار ارزنده است. هیچ تهمت و مارکی از جمله کمونیست بودن به او نمیچسبد برای اینکه کتابها و مقالاتی که نوشته حاوی مطالب اصیل ملی بلکه قسمتی اسلامی است و همۀ مردم خصوصاً طبقۀ جوان نسبت به ایشان حساسیت خاصی دارند و دستگیری ایشان هم هم از اشتباهات دیگری است که رژیم مرتکب شده، مثل اشتباهات گذشته.»
//پایان متن
نسخه صوتی موجود نیست.
نسخه ویدئویی موجود نیست.
- آزادی, آیتالله طالقانی, استثمار, استعمار, امام خمینی, انتشارات ابوذر, تقیه, جهاد, حقوق زنان, حکومت اسلامی, دولت بختیار, رهبری انقلاب, روزنامه اطلاعات, روزنامه کیهان, زن در اسلام, سرمایهداری, سوئیس, سیاست و اجتماع, سیاسی, شاپور بختیار, شیعه, عدم تعهد, علیاصغر حاج سیدجوادی., فلسطین, قسط, کتاب از آزادی تا شهادت, کشورهای اسلامی, کشورهای عربی, کمونیسم, مبارزه, مذهبی, مصاحبه, نقش روحانیت
- سیاست و اجتماع
- انتشارات ابوذر, روزنامه کیهان
