درس‌های قرآنی؛ با قرآن در صحنه (۳)

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، از آیت‌الله طالقانی درخواست شد به ارائه تفسیر قرآن در قالب یک برنامه تلویزیونی بپردازد. این برنامه «با قرآن در صحنه» نام گرفت که با اجرای احمد جلالی از چهارم اردیبهشت تا بیست و پنجم مرداد ۱۳۵۸ از سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شد. طالقانی درباره این برنامه می‌گوید :« هدف ما از این برنامه این است که حال که در صحنه انقلاب اسلامی حاضر شده‌ایم، و هر کدام از ما در جمهوری اسلامی مسوولیتی بر دوش داریم، قرآن را با خود در صحنه داشته باشیم. پرداختن به قرآن و تطبیق مفاهیم آن با زندگی و ملموس کردن آن نه تنها کارساز و موثر است، بلکه ضامن تداوم این نهضت در آینده نیز هست.»
مطلب حاضر، سومین قسمت برنامه «با قرآن در صحنه» است که طالقانی در آن به موضوع اعجاز قرآن و مبارزه‌طلبی آن پرداخته و نمونه‌هایی از شکست کسانی که می‌خواستند چیزی مشابه قرآن بیاورند، را ذکر کرده است. او در پایان بر ضرورت بهره‌گیری از قرآن در جریان زندگی تأکید می‌کند.

ادامه مطلب

درس‌های قرآنی؛ بشر ناراضی و مضطرب

آیت‌الله طالقانی زمانی که در زندان به سر می‌برده، به صورت منظم و نیز پراکنده سخنانی پیرامون درس‌آموزی از قرآن و بهره‌گیری از مضامین آن برای زندگی ایراد کرده است که بخش منظم آن در کتاب «پرتوی از قرآن» به صورت تفسیر قرآن و بخش پراکندۀ آن بعدها در بخش «با قرآن در زندان» در کتاب «درس‌های قرآنی» منتشر شده است. بخش اخیر بر اساس یادداشت‌های شخصی محمدمهدی جعفری، از یاران و همراهان طالقانی در زندان، از آن سخنرانی‌ها تهیه شده است و از ۱۹ شهریور ۱۳۴۳ تا ۲۳ اردیبهشت ۱۳۴۴ را در بر می‌گیرد. جعفری در این باره می‌نویسد: «این مطالب را نه می‌توان تقریرات آیت‌الله طالقانی دانست و نه سخنرانی‌های ضبط شدۀ ایشان به حساب آورد. بلکه برداشت‌هایی است، غالباً نقل به مضمون، از این کمترین که گاه برای تکمیل جمله‌ای و مطلبی از خاطرۀ دچار پیری شده و احیاناً به فراموشی افتاده، سود جسته‌ام و گاه نیز از منابعی استفاده شده است.»
مطلب حاضر متن یکی از این سخنرانی‌هااست که در تاریخ ۲۸ آبان ۱۳۴۳ ایراد شده و طالقانی در آن، ایمان و معنویت را، که از راه‌هایی چون خواندن نماز حاصل می‌شود، عامل آرامش بشر و نجات او از اضطراب دائم معرفی کرده است.

ادامه مطلب

درس‌های قرآنی؛ استعانت

این متن از جمله سخنان آیت‌الله طالقانی است که در دهۀ چهل شمسی (از شهریور ۱۳۴۳ الی اردیبهشت ۱۳۴۴) زندان قصر ایراد کرده است. ایشان در این سخنان که در تاریخ هفتم آبان ماه ۱۳۴۳ ایراد شده، با استفاده از مفهوم استعانت کوشیده‌اند پاسخی به اضطراب‌های بشری بدهند.
آیت‌الله طالقانی در زمانی که در زندان به سر می‌برده، به صورت منظم و نیز پراکنده سخنانی در چارچوب درس‌آموزی از قرآن و بهره‌گیری از مضامین آن برای زندگی روزمره انسان‌ها ایراد کرده است که بخش منظم آن در کتاب پرتوی از قرآن به صورت تفسیر قرآن و بخش پراکندۀ آن بعدها ذیل بخش «با قرآن در زندان» در کتاب «درس‌های قرآنی» منتشر شده است. این متن‌ها بر اساس یادداشت‌های شخصی محمدمهدی جعفری از آن سخنرانی‌ها تهیه شده که دربارۀ آن چنین توضیح داده است:
«آنچه در این بخش به نظر خواننده می‌رسد، پس از چهل سال (از ۱۳۴۳/۰۶/۱۹) از دفتری به خط ناخوانای این کمترین استخراج شده است که خودم نیز بعد از چهل سال آنها را به زحمت می‌خواندم و کلمات و جملات را از روی حدس و گمان شخصی به هم ارتباط می‌دادم. لذا این مطالب را نه می‌توان «تقریرات» آیت‌الله طالقانی دانست و نه سخنرانی‌های ضبط شدۀ ایشان به حساب آورد. بلکه برداشت‌هایی است، غالباً نقل به مضمون، از این کمترین که گاه برای تکمیل جمله‌ای و مطلبی از خاطرۀ دچار پیری شده، و احیاناً به فراموشی افتاده، سود جسته‌ام و گاه نیز از منابعی استفاده شده است.»

ادامه مطلب

پرتوی از قرآن، جلد اول؛ تفسیر سورۀ بقره آیات ۱ تا ۵

متن حاضر تفسیر آیات ۱ تا ۵ سورۀ بقره به قلم آیت‌الله طالقانی است که در جلد اول کتاب پرتوی از قرآن شامل تفسیر جزء اول قرآن کریم (سورۀ حمد و آیات ۱ تا ۱۴۳ سورۀ بقره) تقریر شده است. طالقانی در این تفسیر، ابتدا توضیحاتی دربارۀ حروف مقطعه در قرآن، روابط و کلمات عربی ارائه کرده و سپس با برشمردن امتیازات قرآن به تفسیر ۵ آیۀ ابتدایی سورۀ بقره پرداخته است. تفکیک پنج آیۀ ابتدایی سورۀ بقره در این متن بر مبنای تقسیم‌بندی‌ای است خود آیت‌الله طالقانی در فهرست‌بندی کتاب انجام داده است.
کتاب‌ شش جلدی «پرتوی از قرآن» از مهمترین آثار آیت‌الله طالقانی است. او راه رهایی مسلمانان از تفرقه و نیز راه رستگاری انسان را در ناملایمات و گمراهی‌های عصر مدرن، بازگشت به قرآن کریم می‌دانست. بنابراین پس از سال‌ها تفسیر شفاهی قرآن بر منبر و در جلسات مختلف، از سال ۱۳۴۱ تصمیم گرفت یک مجموعه تفسیر را به رشته تحریر درآورده و منتشر کند. لازم به ذکر است که آیت‌الله طالقانی در جلسۀ تفسیر قرآن برای خانواده نیز تفسیری از آیات یک تا ۳۹ سورۀ بقره ارائه داده است که در کتاب درس‌های قرآنی گردآوری شده و با این متن متفاوت است. آن متن نیز با عنوان «درس‌های قرآنی؛ تفسیر آیات ابتدایی سوره بقره» در این کتابخانه موجود است.

ادامه مطلب