درس‌های قرآنی؛ با قرآن در صحنه (۵)

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، از آیت‌الله طالقانی درخواست شد به ارائه تفسیر قرآن در قالب یک برنامه تلویزیونی بپردازد. این برنامه «با قرآن در صحنه» نام گرفت که با اجرای احمد جلالی از چهارم اردیبهشت تا بیست و پنجم مرداد ۱۳۵۸ از سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شد. طالقانی درباره این برنامه می‌گوید :« هدف ما از این برنامه این است که حال که در صحنه انقلاب اسلامی حاضر شده‌ایم، و هر کدام از ما در جمهوری اسلامی مسوولیتی بر دوش داریم، قرآن را با خود در صحنه داشته باشیم. پرداختن به قرآن و تطبیق مفاهیم آن با زندگی و ملموس کردن آن نه تنها کارساز و موثر است، بلکه ضامن تداوم این نهضت در آینده نیز هست.»
مطلب حاضر، پنجمین قسمت برنامه «با قرآن در صحنه» است که طالقانی در آن به بحث دربارۀ نقش شخصیت پیامبر اسلام(ص) و به ویژه سعه صدر ایشان در پیشبرد رسالتشان، پرداخته است. او در ادامه کتاب قرآن را هم عامل مهم دیگری در پیشبرد اسلام معرفی کرده از قدرت تأثیرگذاری آن سخن گفته است.

ادامه مطلب

مجموعه سخنرانی‌های «تبیین رسالت برای قیام به قسط»

همزمان با اوج گرفتن حرکت انقلابی مردم ایران، آیت‌الله طالقانی که در آبان‌ماه از زندان آزاد شده بود، طی شش جلسه سخنرانی در مسجد هدایت در آذر و دی‌ماه ۱۳۵۷، به تفسیر آیۀ ۲۵ سورۀ حدید، معروف به آیۀ قیام به قسط، پرداخت.
طالقانی در این جلسات با طرح مسائل بنیادینی چون مفهوم شناخت و ایمان به اصول از تاثیر آموزه‌های قرآنی بر تضعیف نظام استبدادی و تلاش استعمار برای کم کردن نقش قرآن در زندگی، به تشریح معنای قیام و نقش رهبری در آن می پردازد. وی همچنین با تببین رسالت انبیا، از مفهوم قسط در قرآن و تفاوت آن با عدالت اجتماعی در ادبیات چپ نیز سخن می‌گوید و به اهمیت جایگاه مفهوم ناس در این پدیده اشاره دارد.
طالقانی در این جلسات تفسیر که به تناسب موضوع به شرایط روز انقلاب ایران هم اشاره می‌کند، از جایگاه قیام در مکتب انبیا و مسئولیت تک تک افراد جامعه در قبال مسائل اجتماعی برای رسیدن به جامعه قسط صحبت کرده و با پرداختن به دوگانه حزب الله و حزب الشیطان از وضعیت تاریخی نهضت ایران سخن می‌گوید. چیستی حکومت اسلامی و ضرورت وحدت در جامعه مفاهیم دیگری است که طالقانی در ضمن پرداختن به آن‌ها از تاثیر مخرب حرکت‌های کمونیستی و غرب‌گرا در نهضت‌های پیشین مردم ایران می‌گوید. طالقانی هدف قیام به قسط را شکستن هرگونه بت‌گرایی اعم از مکتب‌پرستی و علم‌پرستی توصیف می‌کند و در آخرین جلسه سخنرانی خود که مصادف با سالروز اربعین شهدای کربلا است، از آزادی همه مکاتب در حکومت اسلامی می‌گوید و ضرورت وحدت در شعار و هدف را به تمام نیروهای انقلابی هشدار می‌دهد.

ادامه مطلب

سخنرانی در اولین کنگره جبهۀ ملی دوم

آیت‌الله طالقانی اولین سخنران اولین کنگره جبهه ملی دوم بود. این کنگره از چهارم دی ۱۳۴۱ آغاز شد و تا یازدهم دی ماه ادامه داشت. افتتاحیه کنگره مصادف با مبعث پیامبر بود و به همین مناسبت آیت‌الله طالقانی به عنوان اولین سخنران انتخاب شد. او در این سخنرانی ضمن ارائۀ تفسیری کوتاه از سورۀ مدثر، بر اصول مبارزه بر پایه مکتب اسلام تأکید کرد و برخورداری از حسن‌نیت، صمیمیت و دوری از هرگونه حبّ قدرت و ریاست را برای به سرانجام رساندن مسئولیت بزرگی که اعضای جبهه ملی به دنبال تحقق آن بودند، ضروری دانست.
این کنگره در منزل حاج حسن قاسمیه برگزار شده و یکی از مهمترین کنگره‌های جبهه ملی بوده است. ریاست کنگره با الله‌یار صالح بود و نواب رئیس، کریم سنجابی و مهدی آذر بودند. در این کنگره علی‌رغم بحث‌ها و برخی موافقت‌ها، عضویت نهضت آزادی که آیت‌الله طالقانی از رهبران آن بود، در جبهه ملی دوم پذیرفته نشد.

ادامه مطلب

مبعث (نخستین روز انقلاب فکری و اخلاقی)

آیت‌الله طالقانی در این مقاله ابتدا دربارۀ فضای جامعه جهانی پیش از بعثت پیامبر توضیح می‌دهد. سپس به توصیف شخصیت و زندگی پیامبر پیش از بعثت می‌پردازد و بعد، واقعۀ وحی قرآن به حضرت محمد (ص) در غار حراء را توصیف می‌کند و از اهمیت و نقش نخستین آیات وحی شده می‌گوید. در نهایت، اهمیت بزرگداشت این روز را به مسلمانان یادآوری می‌کند.

ادامه مطلب

دربارۀ پیامبر اکرم (ص)

متن حاضر یادداشتی از آیت‌الله طالقانی است درباره زندگی پیامبر اکرم (ص) که در نشریه دارالاسلام به مناسبت میلاد حضرت محمد منتشر شده است. طالقانی به صورت مختصر زندگی پیامبر را به سه دوره تقسیم می‌کند و درباره هر یک از این دوره‌ها توضیح کوتاهی می‌دهد و می‌کوشد تصویری از وضعیت جامعه مسلمان در هنگام حیات پیامبر ترسیم کند.
نشریه دارالاسلام ماهنامه‌ای است که در حدود سال‌های ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۱ در زمینه کلام و فلسفه اسلامی فعالیت داشت؛ این نشریه با مدیرمسئولی صباح کازرونی و از سوی اداره کل انتشارات و تبلیغات، اداره تبلیغات اسلامی منتشر می‌شد.

ادامه مطلب

تفسیر سوره حمد در نشریه دانش‌آموز

متن حاضر تفسیر کوتاهی از سوره حمد به قلم آیت‌الله طالقانی است و اولین بخش از سلسله مطالبی در تفسیر قرآن است که در نشریه دانش‌آموز در چند شماره منتشر شده است. طالقانی در تفسیر این سوره ابتدا به نام‌های این سوره و نیز اهمیت آن اشاره می‌کند و سپس با توجه به معنای هر آیه بر صفات خدا و خصوصاً ربوبیت او در امور خلقت و هدایت‌گری‌اش در امور انسان تاکید دارد و آن را تنها راه هدایت انسان می‌داند.
نشریه دانش‌آموز با هدف معرفی معارف دینی منتشر می‌شد و همچنین شامل مطالبی نیز در حوزه مسائل اجتماعی و فرهنگی بود. این نشریه با فاصله‌ای اندک پس از سقوط حکومت رضاشاه و باز شدن فضای فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی، آغاز به کار کرد و تا دهه سی به انتشار خود ادامه داد. سید محمود طالقانی نقش بسزایی در اولین سال‌های انتشار این نشریه داشت. وی در آن سال‌ها به تازگی فضای سنتی حوزه‌های علمیه را ترک کرده بود و بر انجام فعالیت فرهنگیِ متناسب با زمانه برای نسل جوان تاکید داشت.

ادامه مطلب

مقدمۀ تفسیر قرآن؛ خطابه رسول خدا (ص)

متن حاضر دیباچه‌ای به قلم آیت‌الله طالقانی است برای سلسله مطالبی که در نشریه دانش‌آموز در زمینۀ تفسیر قرآن و در چند شماره منتشر کرده است. طالقانی در این مقاله می‌کوشد خصوصیاتی از قرآن را متذکر شود که برای زندگی بشر پیامی ضروری در خود دارد که به اعتقاد وی در هیچ کتاب دیگری یافت نمی‌شود.
نشریه دانش‌آموز با هدف معرفی معارف دینی منتشر می‌شد و همچنین شامل مطالبی نیز در حوزه مسائل اجتماعی و فرهنگی بود. این نشریه با فاصله‌ای اندک پس از سقوط حکومت رضاشاه و باز شدن فضای فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی، آغاز به کار کرد و تا دهۀ سی به انتشار خود ادامه داد. محمود طالقانی نقش بسزایی در اولین سال‌های انتشار این نشریه داشت. وی در آن سال‌ها که به تازگی فضای سنتی حوزه‌های علمیه را ترک کرده بود، بر انجام فعالیت فرهنگی برای نسل جوان که متناسب با زمانه باشد، تأکید داشت.

ادامه مطلب